Fatma Aliye'nin gölgesinde kalan kardeşi

Emine Semiye Hanım'ın hayat hikayesi ve düşünce dünyası iki ayrı araştırmacı ve yayınevi tarafından kitaplaştırıldı. Geçtiğimiz yılın Kasım ayında Timaş yayınlarınca Prof. Dr. Şefika Kurnaz imzasıyla yayınlanan "Emine Semiye" adlı eserde "Babasına, topluma, padişaha aykırı duran, kendisinden sonraki nesillerin kadınları için hür bir hayatın yolunu açan fedai…" olarak tanımlanan yazarımızın portresi Kadriye Kaymaz imzasıyla  Küre yayınevi tarafından yayınlanan  "Gölgedeki Kadın Emine Semiye" adlı eserde farklı yönleriyle çizilmeye çalışılıyor.

Prof. Dr. Şefika Kurnaz’ın kaleme aldığı “Osmanlı Kadın Hareketinde Bir Öncü, Emine Semiye” adlı kitapta, yazarın üzerindeki ihmal perdesini aralıyor. Emine Semiye’nin hayatıyla ilgili bilinmeyen gerçekleri, hürriyet yolunda İstanbul’dan Selanik’e, Paris’e uzanan hikâyesini gün ışığına çıkarılıyordu.

Halen, Emine Semiye ve II. Meşrutiyet üzerine çalışmalarını sürdürmekte olan 2003 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezunu araştırmacı Kadriye Kaymaz ise yüksek lisansını Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü’nde “İlk Türk Kadın Yazarlarından Emine Semiye Hanım, Hayatı ve Eserleri” başlıklı teziyle 2008 yılı Ocak ayında tamamlamış bir isim olarak portrenin gözden kaçan kısımlarını gözler önüne seriyor. 

Kadriye Kaymaz, ablası Fatma Aliye’nin gölgesinde kaldığına ve yeni Türk edebiyatı tarihindeki kayıp yerini alması gerektiğine inandığı Emine Semiye’nin kişisel macerasının peşine düşüyor ve bir kadın yazar olarak portresini ana hatlarıyla çiziyor.

Yazar İlk Türk kadın yazarlarından ve Osmanlı kadın hareketinin öncü isimlerinden, tarihçi ve devlet adamı Ahmed Cevdet Paşa’nın kızı Emine Semiye Hanım; başta kadın ve çocuk meseleleri olmak üzere çeşitli konulardaki yazıları, siyasî ve sosyal faaliyetleri, seyahatleri ve dönem hakkında ipucu veren mektuplarıyla, II. Meşrutiyet’in hemen öncesi ve sonrası kadın matbuatında adını duyurmuştu.

Emine Semiye’nin hayatı, yazarlığı, gazeteciliği ve siyasî kişi-liğinin incelendiği bölümün ardından, yazarın yedi romanı ayrıntılı bir biçimde inceleniyor. Yazarın eserleri, gazete ve kitaplardaki yazıları ve eski harfli yayınlarda kendisi hakkında yazılanlardan oluşan Emine Semiye bibliyografyası ise kitabın üçüncü bölümünü oluşturuyor. Emine Semiye’nin makalelerinden bir kısmı da diliçi çevirisi yapılmış haliyle okurun dikkatine sunuluyor.
Bu monografi, yazarın hayatı hakkında dağınık halde bulunan malumatı bir araya toplamasının yanı sıra, Fatma Aliye ve Halide Edib ile temsil edilen iki nesil arasında nispeten gölgede kalmış yazarlardan Emine Semiye’nin şahsında devrin ruhuna ayna tutmayı amaçlıyor.

KİTABIN ÖNSÖZÜ  

İlk Türk ka­dın ya­zar­la­rın­dan ve ka­dın ha­re­ke­ti­nin ön­cü isim­le­rin­den bi­ri ola­rak anı­lan; ede­bî eser­le­ri, ga­ze­te ya­zı­la­rı, sos­yal ve si­ya­sî fa­ali­yet­le­riy­le ya­şa­dı­ğı dö­nem­de adın­dan sık­ça söz et­ti­ren Emi­ne Se­mi­ye Ha­nım (1864-1944), ta­rih­çi ve dev­let ada­mı Ah­med Cev­det Pa­şa’nın kı­zı, man­tık­çı Ali Se­dad Bey ile ilk Türk ka­dın ro­man­cı­sı ka­bul edi­len Fat­ma Ali­ye Ha­nım’ın kız kar­de­şi­dir.

Ede­bi­yat­çı­lı­ğı, im­pa­ra­tor­luk coğ­raf­ya­sı­nın fark­lı böl­ge­le­rin­de sür­dür­dü­ğü eği­tim­ci­lik ha­ya­tı, baş­ta ka­dın ve ço­cuk me­se­le­le­ri ol­mak üze­re çe­şit­li ko­nu­lar­da­ki ma­ka­le­le­ri, si­ya­sî ve sos­yal fa­ali­yet­le­ri, se­ya­hat­le­ri ve dö­nem hak­kın­da bir­çok ipu­cu ve­ren mek­tup­la­rıy­la Emi­ne Se­mi­ye, özel­lik­le II. Meş­ru­ti­yet’in ön­ce­si ve son­ra­sın­dan baş­la­ya­rak Cum­hu­ri­yet’in ila­nı­na ka­dar olan dö­nem­de mat­bu­at âle­min­de var­lık gös­ter­miş, Türk ede­bi­yat ta­ri­hi açı­sın­dan önem­li bir isim­dir.

Tan­zi­mat dö­ne­mi­ni ta­kip eden sü­reç­te gö­rü­nür olan ilk ka­dın ya­zar­lar­dan Emi­ne Se­mi­ye, Sul­tan Ab­dü­la­ziz dev­rin­de doğ­muş; V. Mu­rad, II. Ab­dül­ha­mid, V. Meh­med Re­şad, VI. Meh­med Va­hi­ded­din de­vir­le­rin­den geç­miş; Mut­la­ki­yet, Meş­ru­ti­yet ve Cum­hu­ri­yet, hat­ta so­nun­cu­su­na ila­ve ola­rak İn­kı­lâp­lar dev­ri­ni gör­müş, bü­tün bun­la­rı öm­rü­ne sığ­dır­mış bir Os­man­lı ka­dın ya­zar kim­li­ğiy­le te­bâ­rüz et­miş­tir.

Dö­ne­min ön­de ge­len ka­dın­la­rı­nın ki­şi­sel ta­rih­le­ri­ni or­ta­ya koy­ma ni­ye­tin­de­ki araş­tır­ma­cı­la­rı bek­le­yen önem­li zor­luk­lar­dan bi­ri, söz ko­nu­su ka­dın­la­ra ait ha­tı­rat, gün­lük ve fo­toğ­raf gi­bi ki­şi­sel ma­ter­yal­le­rin ye­ter­siz­li­ği, yok­lu­ğu ve­ya ai­le ar­şiv­le­rin­de ka­la­rak kay­bol­muş ol­ma­sı­dır.

Sek­sen yıl­lık öm­rün­de bir­çok eser or­ta­ya koy­muş olan Emi­ne Se­mi­ye üze­ri­ne bu­gü­ne ka­dar Ce­li­le Eren Ök­ten ta­ra­fın­dan bir me­zu­ni­yet te­zi ya­pıl­mış, ay­rı­ca ka­dın araş­tır­ma­la­rı bağ­la­mın­da çe­şit­li mec­ra­lar­da hak­kın­da ya­zı­lar çık­mış­tır. Bu­nun­la bir­lik­te bir ya­zar ola­rak Emi­ne Se­mi­ye’yi bü­tün yön­le­riy­le ele alan müs­ta­kil bir ça­lış­ma bu­gü­ne ka­dar ya­pıl­ma­mış­tır. Emi­ne Se­mi­ye Ha­nım’ın kim­li­ği­ni oluş­tu­ran par­ça­lar yar­dı­mıy­la bir ka­dın ya­zar ola­rak por­tre­si­ni ana hat­la­rıy­la çiz­me­ye ça­lış­mak, ha­ya­tı hak­kın­da da­ğı­nık hal­de bu­lu­nan ma­lu­ma­tı bir ara­ya top­la­mak, bu araş­tır­ma­nın te­mel he­def­le­rin­den­dir.

Ya­zar hak­kın­da bi­li­nen­le­rin az ol­du­ğu göz önün­de bu­lun­du­ru­la­rak bir mo­nog­ra­fi şek­lin­de ha­zır­lan­ma­sı dü­şü­nü­len bu ça­lış­ma­da, ön­ce­lik­le Emi­ne Se­mi­ye’nin bi­yog­ra­fi­si ve bib­li­yog­raf­ya­sı be­lir­len­me­ye ça­lı­şıl­mış­tır. Ya­za­rın eser­le­ri, hâ­kim söy­le­min ne ol­du­ğu an­la­şıl­ma­ya ça­lı­şı­la­rak in­ce­len­miş­tir. Emi­ne Se­mi­ye’nin fi­kir dün­ya­sı­nı an­la­mak ama­cıy­la, dai­mî ya­zar kad­ro­sun­da yer al­dı­ğı Ha­nım­la­ra Mah­sus Ga­ze­te ve Mü­ta­la­a’da­ki ya­zı­la­rı­na baş­vu­rul­muş­tur. Ede­bî ka­mu­da­ki ye­ri­nin be­lir­len­me­sin­de et­ki­li olan po­li­tik du­ru­şuy­la ai­le ge­le­ne­ğin­den ay­rı bir yer­de bu­lu­nan ya­za­rın si­ya­sî fa­ali­yet­le­ri de ele alın­mış­tır.

Ki­tap­ta Emi­ne Se­mi­ye’nin por­tre­si üç ana bö­lüm­le or­ta­ya ko­nul­ma­ya ça­lı­şıl­mış­tır. Ki­ta­bın gi­riş kıs­mın­da Tan­zi­mat dev­ri ha­ya­tı­na çe­şit­li açı­lar­dan, çer­çe­ve­nin dı­şı­na taş­ma­ma­ya gay­ret edi­le­rek mer­cek tu­tul­muş, bu­ra­dan da dö­nem at­mos­fe­ri için­de­ki Emi­ne Se­mi­ye gö­rün­tü­sü­ne ge­çil­miş­tir.

Ki­tap üç ana bö­lüm­den oluş­mak­ta­dır. Emi­ne Se­mi­ye’nin ha­ya­tı, ya­zar­lı­ğı ve si­ya­sî ki­şi­li­ği, ga­ze­te­ci­li­ği, dev­rin di­ğer ya­zar­la­rıy­la iliş­ki­le­ri gi­bi ko­nu­lar, ki­ta­bın bi­rin­ci bö­lü­mün­de yer al­mak­ta­dır. İkin­ci bö­lüm­de, ya­za­rın eser­le­ri­nin tef­ri­ka­da kal­dı­ğı, üze­rin­de ça­lı­şı­la­bil­me­si için ka­yıp me­tin­le­rin bir ara­ya ge­ti­ri­le­rek araş­tır­ma­cı­la­rın hiz­me­ti­ne su­nul­ma­sı ge­rek­li­li­ği göz önün­de bu­lun­du­ru­la­rak Emi­ne Se­mi­ye’nin tes­pit edi­len ye­di tef­ri­ka ro­ma­nı ge­niş­çe özet­len­miş­tir.

Ar­dın­dan ro­man­la­rın ya­yın bil­gi­le­riy­le bir­lik­te in­ce­len­me­si­ne ge­çil­miş­tir. Yi­ne or­ta­da di­le­yen her­ke­sin ko­lay­lık­la baş­vu­ra­bi­le­ce­ği bir mat­bu me­tin ol­ma­dı­ğı dü­şün­ce­sin­den ha­re­ket­le, özet ve de­ğer­len­dir­me kı­sım­la­rı özel­lik­le bir­bi­rin­den ay­rıl­mış­tır.

Ya­za­rın ga­ze­te ve ki­tap­lar­da­ki ya­zı­la­rı, eser­le­ri ve (es­ki harf­li ya­yın­lar­da) ken­di hak­kın­da ya­zı­lan­lar­dan oluşan Emi­ne Se­mi­ye bib­li­yog­raf­ya­sı kıs­mı, ki­ta­bın üçün­cü bö­lü­mü­nü teş­kil et­mek­te­dir. Emi­ne Se­mi­ye’nin soy ağa­cı, ai­le­si­ne ula­şıl­mak su­re­tiy­le çı­ka­rıl­mış ve ki­ta­ba ek­len­miş­tir.

Emi­ne Se­mi­ye ma­ka­le­le­rin­den olu­şan bir seç­ki de ek olarak su­nul­muş­tur.

(Haber 7)

Kitapla ilgili teknik bilgiler ve internet üzerinden sipariş şartlarını görmek için bu linki kullanabilirsiniz...