Azerbaycan Notları

2,5 saatlik İstanbul Bakü seferinin ardından Haydar Aliyev havaalanında Türkiyelilere özel bir uygulama ile karşılaştık. Rusya ve diğer Türki Cumhuriyetleri dışındaki ülkelere vize uygulayan Azerbaycan sadece Türkiye’ye havaalanında vize veriyor. 

Kolaylıkla aldığımız vizenin ardından Bakü şehrine 25 kilometre uzaklıkta bulunan havalaanından yola çıktık. Bizi karşılayan Salim Çallı 4 yıl önce Almanya’dan gelip Bakü’ye yerleşmiş. Bakü’de doktor olan Salim Çallı Azerbaycan’da 4 yıllık değişimi anlatırken, çeşitli örnekler veriyor.

Dünya’nın en fazla doğalgaz rezervi bulunan Azerbaycan’da Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla köklü bir değişim başlamış. Haydar Aliyev ile başlayan değişim oğlu İlham ile devam ediyor. Azerbaycan hızla yenilenirken, yüzlerce kilometrelik otoyollar ülkenin ulaşımını rahatlatıyor.

Azerbaycan ana caddelerden itibaren yenileniyor. Azerbaycan’da Aliyev yönetimi bir yandan Azerilerin refah seviyesini arttırırken, diğer yandan Ülkede köklü bir yeniliğe imza atıyorlar. 90 yıllık Türkiye’ye bakıp sonra 20 yıllık Azerbaycan’ı görünce Azerbaycan’ın ne kadar hızlı büyüdüğünü anlayabiliyorsunuz. Azerbaycan’ın para birimi Manat hemen hemen euro’ya denk. 1 lira 0.40 manat. Dolara endeksli Manat bu aralar Türk lirasından hayli yüksek.

Sovyetlerin dağılmasıyla Türk işadamları Azerbaycan’a gelerek için kolları sıvamış. Ülkeyi yeniden inşa eden Türk işadamları Azerbaycan’da sıcak bir yakınlığı hemen hissetmişler.  Ülkedeki Türkler “Biz iş yapmaya para kazanmaya geldik fakat buradaki insanların bizim kardeşlerimiz olduğunu görünce canla başla Azerbaycan için çalıştık.  Azerbaycan bizim için Türkiye’den bir şehir. Dilimiz, dinimiz, örfümüz adetlerimiz hepsi bir. Hiç kimse Türk yabancılık çekmez burada. “ diye konuştular.

Azerbaycan yönetimi yaklaşık 20 yıldır Azerbaycan’da çalışan Türklere geniş imkan ve destek vermiş. İki tarafın iyi niyeti Azerbaycan’ı hızla kalkınmasına vesile olmuş.

Kafkas İslam Ordusunda birlikte omuz omuza savaşan Türkler ve Azeriler, İslam’ın bayraktarlığını yapmış Kafkasya’da. Azerbaycan’da duygulanmamak heyecanlanmamak elde değil. Azerbaycan’da konuşulan Türkçe bizim  yıllar önce konuştuğu Türkçe gibi. Onların Türkçesini dinleyince Türkiye’deki Türkçe’nin ne kadar asimile olduğunu anlayabiliyoruz. Öz Türkçe’nin İstanbul ağzı ile ne kadar yabancılaştırıldığını Azerbaycan’daki diyaloglardan fark ediyoruz. Biz çocukken kullandığımız bir çok kelimeyi şimdi kullanmadığımız ve unuttuğumuzu anlıyoruz.. Çok değil 30-40 yıl önce Urfa’da kullandığımız Türkçeyi kullanan Azerilerle sıcak diyalog geçmişten gelen bir coşku ile devam ediyor.

Şehir efsanesi olarak anlatılan “Ruslar hüküm sürdüğü 80 yıl boyunca Azerbaycan’da insanları robotlaştırmak için doğan çocukların ağzına ilaç damlatılıyor.” Sözü çok yaygın. O nedenle bazı Azeriler  robot gibi soğuk yüzlü. Selam ve hal hatır sorma Azerbaycan’da hiç yok gibi. Türklerin özelliği olan bu davranış Azerilere Ruslardan kalma bir alışkanlık olarak görülüyor.

Ülkeye gelen Türkler hizmet sektörüne el atınca hemen kendi kendilerini belli etmişler. Gelen müşterileri sıcak karşılayan Türk işadamları, Azerilere ilginç geliyor.  Müşterilerini güler yüzle karşılayan Türkler, Azerilerin gönlünü fethetmiş. Burada birden fazla şirket kuran Türkler, Azerbaycan ekonomisine yön veriyor.

Azerbaycan Tek Kalmış Gibi

Azerbaycan Ermenistan ile ilgili sorunlarında komşuları tarafından adeta yalnız bırakılmış. Azerbaycan’a Türk dünyası içinde tek destek veren ülke ise Türkiye.

Komşuları İran ülkede 30 milyonluk Azeri vatandaşı ile ilişkileri nedeniyle Karabağ’ın Azerbaycan’a katılmasını istemiyor. Ermenistan’a destek veren İran, Azerbaycan’a sırt çevirmiş.  Ermenistan ile bir çok diyalogu bulunan İran askeri alanda da Ermenistan’ı destekliyor.
Ermenistan’ın Karabağ’da söz sahibi olmadığını dile getiren Azeriler, “Rusya’nın Karabağ’da üssü bulunuyor. Gürcistan’ı bu üsten vurdular. Şimdi Karabağ ne Ermenistan’ın ne Azerbaycan’ın Türkiye ile tek yol olan Karabağ Rusya’nın kontrolü altında. Türkiye uluslar arası alanda Azerbaycan ile birlikte hareket etmesini ve destek vermesini istiyoruz.” diye konuştular.

Diğer Türk Cumhuriyetlerinden de destek bulamayan Azerbaycan, Nahçıvan ile bağlantıyı Uçak veya İran üzerinden sağlıyor.
Ara sıra Türkiye ile Azerbaycan hükümetleri arasında esen soğuk rüzgarlara rağmen Azeri ve Türkler birbirine ayrılmayacak gibi kenetlenmişler.

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bağların güçlenmesindeki en büyük etken olan 2 ülkenin insanları, yönetimlere rağmen geçmişten gelen kardeşliği pekiştiriyor. Azerbaycan’da bir çok sistem Türkiye’den alınmış. Polis ve Asker teşkilatı ise tıpatıp aynı. Sokakta dolaşan Polis devriyeleri bile Türkiye’dekiler gibi.  Araçların Plaka sistemi bile aynı. Alfabetik sıraya göre dizilmiş şehir plakaları ardından harf grubu ve 3 rakamdan oluşan araç plakası Türkiye’de olduğu gibi. Kimlik ve vatandaşlık sistemi de Türkiye’den farksız.  

Ergenekon Azerbaycan için Devrede

Halen Ergenekon davasında yargılanan bazı isimlerin desteği ile Azerbaycan’da Aliyev’e karşı darbe girişiminde bulunuldu. Rus istihbaratı darbeyi önceden Aliyev’e iletince darbe başarısız kaldı.
Aliyev bundan sonra Türkiye ile daha mesafeli durmaya başladı. Azerbaycan’da bir çok cami kapalı. Bakü’de ezan sesi duyamazsınız. Fakat Bakü dışındaki rayonlarda (ilçelerde) camiler açık. Azerbaycan Azerbaycan Diyanet İşleri Başkanlığı hemen hemen tüm camilere imam atamış. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in eşi Mihriban Aliyev’in Sumqait şehri yolunda yaptırdığı cami dahil tüm camiler Cuma günleri dolup taşıyor. 20 yıl öncesine kadar namazın ne olduğunu bilmeyen Azeriler, gerek Türkiye’den gerekse Arap ülkelerinden gelen Müslümanlar sayesinde İslam’la tekrar tanıştı. 10 milyonluk Azerbaycan’ın 5 milyonu Bakü’de yaşıyor. Bakü sokaklarında başörtülü kadın görmek imkansız gibi. Yıllarca dinden uzak yaşatılan Azerbaycan’ın, son yıllarda dine dönüşü Azerbaycan yönetimi rahatsız etmiş.  Yönetime rağmen dini öğrenen Azeriler İslama sımsıkı bağlanıyor. Bazıları ailelerinden gizli namaz kılarken, bazıları halen İslam’dan bihaber yaşıyorlar. Ama kimse sorsan “Müslüman’ım.” diyor.  Kelime-i Şehadet getiremeyenler ise öğrenmek istediklerini belirtiyor.

Wikileaks belgelerinde Aliyev’in adı birkaç yerde geçiyor. Aliyev geçtiğimiz yıl ABD Bakü Büyükelçisi Richard Morningstar'la görüştüğünde, Türkiye’nin giderek İslamileştiğini, camilerini, kanaat önderlerini kendilerine ihraç etmeye çalıştığını, hattâ Azerbaycan Ordusu’nun içinde de uzantıları olduğunu öne süren açıklamalarda bulundu.

Azeri lider, Türk hükümetinin kendilerine “arka bahçe” muamelesi yapmaya çalıştığını da öne sürerek, “Tüm amacımız kendimizi Yeni Osmanlıcılık’tan korumak” şeklinde konuştu.
Bir başka belgede ise, Birleşik Arap Emirlikleri’nin dışişleri bakanı Enver Gargaş, ABD Kongre Üyesi Alcee Hastings ile yaptığı konuşmada, Türkiye ve İran için çok ilginç bir ifade kullanmış. Gargaş, İran’ın bölgede giderek daha etkili bir ülke haline geldiğini belirtirken sözlerinin devamında, “Türkiye kapıyı çalıp, açılmasını bekleyen misafir. İran ise camdan içeri atlayıp olaya doğrudan karışıyor.” benzetmesini de kullanıyor.

Turist Gelmiyor

Bakü ve çevresinde çok fazla turistik yer olmasına rağmen, Türkiye turist göndermiyor. Turizm şirketlerinin Azerbaycan’a yönelik herhangi bir turları yok. Oysa Şirvanşahlar’ın başkenti olan Bakü, bir çok medeniyete beşiklik yapmış. “Köhne Bakü” denilen “Eski Bakü”, Mecusilerin dünyada 3 tapınağından biri olan “Ateşgah” ve “Yanardağ” Bakü’de gezilmesi gereken yerler.

Yarın: Azerilerin ve Türklerin Ortak Anıtı: Şehitler Anıtı

(haber7.com)

Azerbaycan Notları 1