Astronomi'ye yön veren İslâm Alimi Sur’da yatıyor
Diyarbakır’ın Sur İlçesi, bilime ve medeniyete yön veren onlarca ilim ve bilim adamının yetiştiği ve medfun oldukları çok önemli ve müstesna bir ilçedir.
Aylarca terör olayları, hendekler ve sokağa çıkma yasakları ile gündemde kalan, Diyarbakır’ın Sur İlçesi, bilime ve medeniyete yön veren onlarca ilim ve bilim adamının yetiştiği ve medfun oldukları çok önemli ve müstesna bir ilçedir.
İşte, beş asır önce Sur’da yaşamış ve dünya çapında birçok âlim yetiştirmiş, dünya medeniyetine ve bilimine yön vermiş bir ulu İslâm bilgini; Şeyh Muslihuddin Lârî Hazretleri. Tam adı Şeyh Mevlâna Muhammed Muslihuddin-i Lârî-i Âmid-î Ensarî-i Nakşîbend-î dir. Bu büyük İslâm âlimi Kanunî Sultân Süleyman döneminin Şeyhulislâm’ı, Ebussuud Efeni ile İstanbul’da tanışmış ve aralarında çok yakın bir dostluk olmuştur.
İstanbul’da önemli bir medresenin başına getirilmiş ancak, daha sonra çeşitli sebeplerle İstanbul’da kalmak istememiş ve Diyarbekir’e gelmiştir. Kendisinin Diyarbekir’e geleceğini işiten Vâli İskender Paşa, bu büyük İslâm âlimini şehrin girişinde karşılamış ve kendisine büyük bir hürmet ve tâzim göstermiştir. Daha sonra Vali İskender Paşa, bu ulu İslâm âlimini kendisine ve çocuklarına muallim olarak tutmuş, bilâhere, o dönem de Diyarbekir’in en yüksek medresesi olan “Hüsrev Paşa Medresesinin” başmüderrisliğine ve Diyarbekir Müftülüğü görevlerine getirilmiştir. 1560 yılın da Diyarbekir’e gelen Lârî Hazetleri, hayatının sonuna kadar (1572) Diyarbekir’de ve görevlerinin başında kalmıştır.
Muslihuddin Lârî Hz. hayatı boyunca çeşitli branşlar da, birbirinden kıymetli ve değerli yirmi sekiz eser yazmıştır. Büyük tarihçi Kâtib Çelebî “Keşfu’z-zünun (1, 60, 191; II, 1372)” isimli kitabında, Lârî Hazretlerinin eserleri ile alâkalı şunları söyler: “yazdığı eserlerin, birçoğunun benzeri dahi yazılmamıştır.” Kâtib Çelebi bu sözleri ile, Lârî Hazretlerinin ne kadar değerli ve emsalsiz eserler yazdığını net bir şekilde ifade etmiştir.
Muslihuddin Lârî Hazretlerinin en önemli eserlerinden biri de, astronomi ile alâkalı yazdığı “Risâle fi Tahkiki Hatti Fecr ve Şafak” isimli kitabıdır. Bu eserin de fecir ve şafak arasında ki farkı ve münasebeti uzun uzun anlatır ve ne denli mahir bir astronom olduğunu ispatlar.
Diyarbakır artık terör, şiddet, kaos, anarşi ve patlayan bombalarla değil, bu dünya çapında ki değerleri ile anılmalıdır…
Abdülkâdir Arslanoğlu “Mufassal Diyarbekir Tarihi” isimli kitabın yazarı ve Diyarbekir Tanıtma ve Kalkındırma Derneği Başkanı.
