El Cezeri'nin yaptığı robotların maketi üretildiği yerde sergilenecek

ÖZGÜR AYAYDIN - Ünlü İslam alimi El Cezeri'nin yaptığı robotların maketi, Diyarbakır'da sergilenecek.

Diyarbakır'ın "kalbi" olarak nitelendirilen Hurri-Mitanniler, Urartular, Persler, Romalılar, Selçuklular ve Artukluların da arasında yer aldığı birçok medeniyete ev sahipliği yapan tarihi Sur ilçesindeki 5 bin yıllık Amida Höyük'te Dicle Üniversitesi (DÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında başlatılan kazı çalışmasının bu yılki bölümü tamamlandı.

Kazıda ünlü İslam alimi El Cezeri'nin bilimsel çalışmalarını yürüttüğü eyvan ile çinili havuz kısmen yeniden ortaya çıkarıldı. Kazılar tamamlandıktan sonra El Cezeri'nin bu alanda ürettiği 50 robotun maketi alanda sergilenecek.

- Su kanalı ve tünel tespit edilmişti

Prof. Dr. Yıldız, AA muhabirine, höyükte 1962 yılında yapılan ilk arkeolojik kazıda Artuklu Hükümdarı Melik Salih Nasıreddin Mahmud (1200-1222) dönemine ait sarayın temelleri ile renkli taş ve cam küplerden oluşan mozaik süslemelerin ortaya çıkarıldığını söyledi.

Kazıda höyüğün içinden geçen bir su kanalı ve kanala ulaşan tünel tespit ettiklerini hatırlatan Yıldız, varlığı bilinen bu tünelin önünün kapalı olması dolayısıyla daha önce fark edilmediğini vurguladı.

Yıldız, kaynaklarda ve seyyahların notlarında İçkale'de büyük bir su kaynağının varlığından bahsedildiğine işaret ederek, bu suyun Artuklular döneminde muhtemelen İslam alimi El Cezeri'nin yaptığı suyu yukarı çıkaran sistemle saraya ulaştırıldığını tahmin ettiklerini anımsattı.

- "20 yılı aşkın süre sarayda çalışmalar yapmış"

İki ayı aşkın süren kazıyı, Artuklu dönemine ait olup 1962'deki ilk kazıda ortaya çıkartılan eyvan ve çinili havuzun yer aldığı alanda yoğunlaştırdıklarını dile getiren Yıldız, şu değerlendirmede bulundu:

"Oradaki eyvan, havuz ve mozaikli kanallar kısmen ortaya çıktı. Bu eyvan ve havuz çok görkemli bir şekilde yapılmış ama bizim için önemli olan bir diğer yönü var. El Cezeri, dünyanın bilinen ilk robotlarını bu eyvanda, havuzun bulunduğu alanda üretmiştir. 20 yılı aşkın süre sarayda çalışmalar yapmıştır."

- "50 robotu da burada üretmiş"

Yıldız, mevsim dolayısıyla kazıda eyvan ve çinili havuzu kısmen ortaya çıkardıklarını belirterek, hedeflerinin gelecek kazı döneminde sarayın tamamını ortaya çıkarmak olduğunu vurguladı.

Ünlü İslam düşünürü El Cezeri'nin 20 yıl boyunca bu alanda çalışarak, El Cami-u'l Beyn'el İlmi ve El-Ameli'en Nafi fi Sına'ati'l Hiyel'de (Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı içeren kitap) topladığı 50 robotu ürettiğini anlatan Yıldız, "Kazıyı tamamladıktan sonra El Cezeri'nin yaptığı, aynı zamanda dünyanın ilk robotları sayılan bu robotların maketlerini burada sergileyip, ziyaretçilere tanıtacağız. Bu, İslam medeniyetinin ulaştığı seviyeyi gösteriyor ancak iyi tanıtamıyoruz." ifadelerini kullandı.