ABD'nin suikastı ile öldürülen İranlı general Kasım Süleymani kimdir?

ABD'nin Bağdat Havalimanında helikopterle düzenlediği saldırıda öldürülen İran Devrim Muhafızları Ordusu'na bağlı Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani, Afganistan'dan Irak'a, Suriye'den Lübnan'a İran'ın bölgedeki politikalarını belirleyen en önemli isimlerden biri olarak biliniyordu.

ABD Başkanı Donald Trump'ın talimatı ile Bağdat Havalimanına düzenlenen saldırıda Haşdi Şabi Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis ile birlikte hayatını kaybeden Süleymani, İran lideri Ayetullah Ali Hamaney tarafından "yaşayan şehit" olarak adlandırılıyordu.

Doğrudan İran lideri Hamaney'e bağlı hareket eden Süleymani, 1998'den bu yana İran'ın ülke dışındaki askeri-istihbari operasyonlarından sorumlu Kudüs Gücü'nün komutanlığını yürütüyordu.

Kasım Süleymani, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 2007'de getirilen uluslararası seyahat yasağına rağmen Suriye ve Irak başta olmak üzere bir çok noktada İran'ın askeri operasyonlarını yönetiyordu.

Süleymani, Trump'ın Temmuz 2018'de İran'a yönelik savaş tehditlerine ilişkin yaptığı bir konuşmada, "Bizi dünyada 'benzeri görülmemiş' bir eylemle tehdit ediyorsunuz. Savaşı başlatabilirsiniz ancak onu bitirecek olan biziz." ifadelerini kullanmıştı.

İran'da 1957'de güneydoğu eyaleti Kirman'ın Afganistan sınırına yakın dağlık bir bölgesinde, aşiret yapılarının hakim olduğu Rabord köyünde dünyaya gelen Süleymani, daha çocuk yaşta çiftçi olan babasının devlete olan borcunu ödeyebilmek için inşaatlarda çalışmaya başladı.

İlkokulu bitirdiği yıl köyünü terk ederek Devrim Muhafızları Ordusuna katılan Süleymani'nin, sonra aldığı 45 günlük askeri eğitim sayılmazsa, bütün eğitim hayatı bu 5 yıllık ilkokul tecrübesiyle sınırlı kaldı.

Askeri kariyerine 1979 İran Devrimi sonrasında başlayan Kasım Süleymani, sadece 45 günlük bir eğitimle orduya kabul edildi. Süleymani, ilk askeri cephe deneyimini, İran'ın batısındaki Mahabad'da, İran devriminden sonra ayaklanan silahlı Kürt gruplara karşı yaşadı.

Devrimden sonra İran-Irak savaşında gösterdiği üstün çabalarla dikkatleri çeken Süleymani, cephe gerisinde birçok operasyonu başarıyla yönetti. Henüz 20 yaşındayken Teğmen rütbesiyle 41'inci Sarullah Birliği'nin komutanlığını üstlenen Süleymani'nin bu savaşta gösterdiği başarılarla askeri kariyerinin basamaklarını hızla tırmanmaya başladı.

TALİBAN'A KARŞI KUZEY İTTİFAKINI DESTEKLEDİ

Süleymani, Taliban'ın 1998'de Mezar-ı Şerif kentinde İranlı 7 diplomatı ve 1 gazeteciyi öldürmesi üzerine doğrudan savaş yerine Taliban'a karşı mücadele eden Burhaneddin Rabbani'nin liderliğini yaptığı Kuzey İttifakı adlı gruba destek verilmesini sağladı.

IRAK'TA SADDAM'A KARŞI MÜCADELE 

Süleymani, savaş sırasında Saddam Hüseyin'e karşı mücadele eden Iraklı Kürt liderlerle iyi ilişkiler kurdu. 1991'deki Körfez Savaşı'nda silahlı Şii gruplar ile ilişkiler geliştiren Süleymani, bu grupların ayaklanmalarını organize etti.

Saddam'ın 2003'te ABD'nin Irak'ı işgali sonucu devrilmesinden sonra ABD ordusuna karşı savaşan Şiileri perde arkasından yöneten Süleymani, bazı Sünni grupların da eğitim ve silahlandırılmasında rol üstlendi.

Süleymani, bir yandan ABD ile savaşan grupları komuta ederken bir yandan da Irak'ta ABD ve İran arasındaki pazarlıklarda en önemli söz sahiplerindendi. Bu nedenle Süleymani, askeri kimliğinin yanında diplomat kimliğine de sahip bir komutan olarak öne çıktı.

Irak savaşında Kürt liderlerle yakın çalışması, Saddam sonrasında Irak'taki politikacılarla özel ilişkiler kurması için Süleymani'ye iyi bir zemin hazırladı.

Kasım Süleymani Irak'ta sadece Şiilerle değil Sünni liderlerle de iyi ilişkiler geliştirdi. Eski Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani başta olmak üzere bir dizi siyasetçiyle yakın ilişkileri bulunan Süleymani, Şii lider Mukteda el Sadr'ın diğer siyasi gruplarla uzlaşmasına da yardımcı oldu. Süleymani, Irak'ın Sünni Devlet Başkan Yardımcısı Usame Nuceyfi'yle de yakın ilişkiler kurdu hatta Nuceyfi 2013'te İranlı generalin annesinin Tahran'daki cenazesine de katıldı.

LÜBNAN'DA HİZBULLAH'I SİLAHLANDIRDI

Lübnan'da Hizbullah ile çalışan Süleymani, 2006'da İsrail'in Hizbullah'ın bir İsrail askerini kaçırdığı gerekçesiyle Lübnan'a saldırmasıyla başlayan "33 Günlük Temmuz Savaşı'nda da Hizbullah'ın eğitim ve silahlandırılması sorumluluğunu yürüttü.

SURİYE VE IRAK'TAKİ ROLÜ

Süleymani'nin ülke içerisinde bulunan Hizbullah ve diğer Şii milis güçlerine sağladığı askeri strateji sayesinde Esed güçlerinin takviye edilmesi sağlandı ve muhalifler tarafından ele geçirilen bazı şehirler ve kasabalar da yeniden rejimin kontrolüne geçti. Kasım Süleymani'nin yardımcısı Hüseyin Hemedani, Ekim 2015'te Halep'te terör örgütü DEAŞ tarafından öldürüldü.

Süleymani, Irak'ta terör örgütü DEAŞ'a karşı mücadele için kurulan Haşdi Şabi örgütünün oluşturulmasında ve yönetilmesinde de ön plandaydı. Irak'ta DEAŞ'a karşı cephede çektirdiği fotoğraflarla dünya kamuoyunun dikkatini çekti.

"KASIM SÜLEYMANİ LİDERİMİZDİR" YAZILMIŞTI

ABD'nin Haşdi Şabi üslerine saldırının ardından hafta başında ABD'nin Bağdat Büyükelçiliğini basan gruplar duvarlara "Kasım Süleymani liderimizdir" şeklinde yazılar yazmıştı.

ABD'nin Bağdat Büyükelçiliğinin belgelerine göre ise Süleymani, İran'ın Irak'taki her türlü politikasını formüle eden ve hayata geçiren kişiydi. Kasım Süleymani arada hiçbir kişi ya da birim olmadan, doğrudan doğruya İran devletinin en üst otoritesi lider Hamaney'e bağlıydı.

KASIM SÜLEYMANİ İÇİN KİM NE DEMİŞTİ?

İran İslam Devrimi’nin en önemli destekçilerinden biri olan General Kasım Süleymani neredeyse mitolojik bir kişilik haline gelmişti.

Hakkında görüş bildirenlerin başında İran islam Cumhuriyeti Rehberi Ali Hameney’e göre, Süleymani, “Devrimin yaşayan şehididir.” 

Irak'ın eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Muvaffak El Rubai de onunla üç kez İran'da görüştüğünü anlattı.

Rubai'ye göre Süleymani, derin bir stratejist fakat İran İslam Devrimi için şehit olacağını sanan mutaassıp biridir.

ABD eski Başkanı Bill Clinton döneminde "Terörizme karşı mücadele"nin önemli isimlerinden olan Richard Clarke, Wall Street Journal'a yaptığı açıklamada Süleymani'yi şöyle tanımladı:

O şeytani bir deha ve İran'ın nüfuzunu artıran adımlar atıyor.

ABD'li yetkililere göre Süleymani, sadece başarılı bir istihbaratçı değil, iyi bir diplomat, savaş alanında zeki bir kumandan.

Bir süre Irak’taki tüm birliklere komuta eden Amerikalı komutan David Petraeus 2010’daki bir konuşmasında Süleymani’nin konumu hakkında şunları söylüyordu:

Herhangi bir ülkeyle ilişkileri diplomasinin geleneksel muhatabı olan Dışişleri Bakanlığı ile yürütmüyorsanız, işiniz zor demektir. Bizim Irak’ta yaşadığımız sorun, muhatabımızın geleneksel bir muhatap olmamasıydı. Muhatabımız bir güvenlik aparatıydı.

CIA’nın önceki Irak sorumlusu John Mecvair’a göre IŞİD’e karşı bütün operasyonlar Süleymani vasıtasıyla programlandı. 

Irak’ın önemli Sünni liderlerinden biri olan Salih el Mutlak Süleymani’yi şöyle tanımlıyor:

Süleymani’nin gücü doğrudan Hamaney’den gelir. Herkesi, cumhurbaşkanı da dâhil herkesi by-pass eder. İslam’da anne-babaya itaat kuralı vardır. İran ve İran dışındaki bütün Şiiler Hamaney’e, dolayısıyla doğrudan onun adına hareket eden Süleymani’ye anne-babalarına itaat ettikleri gibi itaat ederler. Irak’taki bütün önemli insanlar onu görmeye gider. İnsanlar onun tarafından büyülenmiş gibiler, onu bir melek gibi görürler. En etkili olduğu gerilimlerde bile Süleymani’nin varlığını açıktan gözlemlemek zor. 

KRONOLOJİ

1979 – İran’ın batısındaki bir Kürt ayaklanmasını bastırırken gösterdiği başarılar sonucunda Kirman’daki bir Devrim Muhafızları üssünün komutanlığına terfi ettirildi.

Mayıs 1979 – Yeniden yapılandırılan Devrim Muhafızları'na katıldı.

1980-1988 – İran-Irak Savaşı’nda kilit bir asker olarak görev yaptı.

1998 – Kudüs Gücü komutanı olarak atandı.

Ocak 2007 – ABD kuvvetleri Iraklı Şii militanların ABD askerlerine saldırmasına yardım ettikleri için beş Kudüs Kuvvetleri mensubunu tutukladı.

Süleymani Irak’taki ABD büyükelçiliğine bir mesaj göndererek, tutukluların salınması için İran’ın diyaloğa hazır olduğunu bildirdi.

28 Mayıs 2007 – İran elçisi ABD’li yetkililerle Irak’ın güvenliği hususunda yaptığı görüşme esnasında Süleymani’ye danışabilmek için sık sık ara talep etti.

25 Eylül 2007 – ABD Hazine Bakanlığı Kudüs Gücü'nü, kitle imha silahı üretmek ve dağıtmak suçları hasebiyle yaptırım listesine aldı.

2008 – Süleymani, ABD’li general David Petraeus’a Iraklı bir siyasetçi aracılığı ile mesaj gönderdi.

“General Petraeus biliniz ki ben Kasım Süleymani, İran’ın Irak, Lübnan, Gazze ve Afganistan politikalarını bizzat kontrol eden kişiyim.”

12 Temmuz 2009 – Mahmut Ahmedinecad’ın tekrar başkan seçilmesinin ardından Tahran’da protesto gösterileri patlak verdi.

Kudüs Gücü bu protestoların bastırılması sürecinde sayısız infaz, işkence, dayak ve tecavüz suçu işledi.

30 Aralık 2009 – Iraklı Şii militanlar tarafından 2007’de rehin alınan İngiliz bilgisayar uzmanı Peter Moore serbest bırakıldı.

Uzmanla birlikte kaçırılan dört güvenlik görevlisinin öldüğü bildirildi. The Guardian hazırladığı belgesel haberle kaçırma operasyonunun Devrim Muhafızları tarafından organize edildiği ve rehin alınanların İran’daki Kudüs Gücü hapishanelerinde kaldığını ortaya çıkardı.

Aralık 2010 – Bağdat hükümeti Başbakanı Maliki bir koalisyon hükümeti kurdu.

Süleymani, Maliki’nin ABD askerlerinin Irak’tan ayrılması için ısrar etmeye devam etmesi karşılığında Arap ve Kürt liderlerden destek sözü aldı.

24 Ocak 2011 – Şii lider Ali Hamaney Süleymani’yi tümgeneralliğe terfi ettirdi.

29 Nisan 2011 – Kudüs Gücü, Suriye’deki barışçıl göstericilere şiddet uyguladığı ve işkence ettiği için ABD tarafından yaptırım listesine alındı.

11 Ekim 2011 – ABD, Suudi Arabistan Washington Büyükelçisi Adil el Cubeyr’e yönelik suikast girişiminin Kudüs Gücü tarafından planlandığını ilan etti.

Aynı açıklamada Kudüs Gücü'nün Meksikalı uyuşturucu karteli ile müttefik olarak Washington’daki İsrail büyükelçiliği ile Arjantin’deki Suudi ve İsrail büyükelçiliklerinin patlatılması için bir plan hazırladığını da iddia etti. ABD Hazine Bakanlığı Süleymani’nin 13224 sayılı Başkanlık Emri gereği terörist olarak tanımlandığını duyurdu.

Ocak 2012 – Şam’da gerçekleştirilen bir toplantının ardından Süleymani, İran’ın Esed’e ilave askeri sağlayacağını ilan etti.

13 Şubat 2012 – Hindistan’da görevli bir İsrailli diplomatın karısı Devrim Muhafızları tarafından aracına yerleştirildiği öne sürülen bombanın patlamasıyla yaralandı.

Haziran 2014 – Devrim Muhafızları'nın IŞİD ile mücadele adı altında Irak’a asker sevk etmesinin ardından Süleymani’nin Bağdat’ta olduğu basına yansıdı.

Ağustos 2014 – Hamas ile İsrail arasında ateşkes ilan edilmesinden birkaç gün sonra Hamas lideri Halit Meşal Türkiye’ye bir ziyarette bulundu ve bu ziyaret esnasında Süleymani ile Meşal bir görüşme gerçekleştirdi.

Alınan istihbaratlara göre ikili İran’ın Hamas’a yapacağı mali ve askeri yardımları konuştu.

Ekim 2014 – İran devlet televizyonunda Süleymani’nin Irak’ta Kürt güçleri ile çekilmiş fotoğrafları yayınlandı.

29 Ocak 2015 – Süleymani ve Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah Beyrut’ta bir araya geldi.

13 Şubat 2015 – İran kontrolündeki haber ajansı “Tehran Times” tarafından yapılan haberde, Süleymani’nin IŞİD’in neredeyse yenilgiye uğratıldığını ilan ettiği yazıldı.

“Irak ve Suriye’de IŞİD ve diğer terörist grupların yaşadığı yenilgiler göz önüne alındığında, bu grupların ömürlerinin son günlerini yaşadığından artık eminiz.”

24-26 Haziran 2015 – BM’nin seyahat yasağına rağmen Süleymani Moskova’ya giderek Rusya Savunma Bakanı Sergei Şoygu ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geldi.

Ekim 2015 – Günler süren başarısız Hizbullah ve Esed rejimi saldırıları sonrasında Süleymani, binlerce Iraklı Şii militanın Halep’in geri alınması için bölgeye sevk edilmesi emrini verdi.

Bu sevkiyat İran’ın Suriye sınırları içine yaptığı en geniş çaplı sevkiyat olma özelliğini taşıyordu.

Kasım sonları - Aralık başları 2015 – Süleymani’nin Suriye’de bir topçu saldırısı sonucunda yaralandığı iddia edildi.

Devrim Muhafızları, Süleymani’nin operasyon sırasında yaralandığını yalanladı. İran ve Rus haber kaynakları Süleymani’nin düşen bir Rus uçağının pilotunu kurtarmak için başlatılan Hizbullah-Esed müşterek kara operasyonunu bizzat yönettiğini yazdı.

Aralık 2015 – İran basınında çıkan haberlere göre Süleymani bir kez BM seyahat yasağını hiçe sayarak Rusya’da Putin ile bir görüşme yapmaya gitti.

Kremlin yönetimi haberleri reddetti.

Aralık 2015-Nisan 2017 – Katar hükümeti ve Iraklı bir örgüt arasında, kaçırılan Katar vatandaşlarının salınması için yürütülen pazarlıklarda arabuluculuk yaptı.

Rehinelerin geri dönmesinde oynadığı rol için Katar hükümeti tarafından Süleymani’ye 80 milyon dolar ödeme yapıldı.

ABD’nin eski Irak elçisi Zalmay Halilzad Amerikan basınına George W. Bush hükümeti’nin 2006 yılının bahar aylarında Kasım Süleymani ile işbirliği yaparak o dönemki Irak Başbakanı İbrahim el-Caferi’nin koltuğundan indirilmesini sağladığını söyledi. Halilzad, ABD askerlere Süleymani’ye Bağdat’a giriş izni vermesi için gereken emri bizzat kendinin verdiğini itiraf etti.

ABD-Süleymani ortak çabalarının ardından Caferi istifa etmiş ve Nuri Maliki’nin yeni başbakan olmasının önü açılmıştı. Halilzad’ın bu itirafı üst düzey bir Pentagon yetkilisi tarafından da teyit edildi.

Ağustos 2016 - Ekim 2016 – İran destekli Şii militanların IŞİD’den Musul’u geri almak için başlatacağı operasyonun hazırlıklarını yapmak üzere Süleymani Irak’ta sahaya indi.

Şii militanlar ve Irak ordusu tarafından icra edilen müşterek operasyon Ekim ayı bitmeden başlatıldı.

Şubat 2017 – BM’nin seyahat yasağını bir kez daha delerek Moskova’da Rus yetkililerle görüşmelerde bulundu

Temmuz 2018 - İran Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani, ülkesi ve ABD Başkanı Trump arasında yaşanan restleşme devam ederken ilk kez konuştu. Süleymani, 'Savaşı başlatan taraf sen olursun ama ne zaman biteceğine biz karar veririz. Ruhani'yi değil beni tehdit et' dedi.

Mart 2019 - İran'ın lideri Ayetullah Hamaney Mart 2019’da Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi “Zülfikar Nişanı” ile ödüllendirdi

Nisan 2019 - Instagram, ABD yönetiminin İran Devrim Muhafızları Ordusunu resmen yabancı terör örgütleri listesine almasının ardından Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin hesabını kapattı.

Temmuz 2019 - Suriye'yi ziyaret eden İran Devrim Muhafızları Ordusu'na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani, İran destekli  gruplarla bir araya gelerek, "ABD'ye karşı savaşa hazır olun" talimatını verdi.

Ekim 2019 - Kudüs Gücü Komutanı Süleymani'yi hedef alan bombalı saldırı komplosunu ortaya çıkarıp tertip edenleri yakaladıklarını duyuran Devrim Muhafızları, İsrail ile Arap istihbarat servislerini suçladı.

Ekim 2019 - Irak'taki gösterilerde Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin posteri parçalandı.

Aralık 2019 - 2019’un son günü ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği, Haşdi Şabi taraftarları tarafından basıldı. Binanın girişi ateşe verilirken, Irak ordusu teyakkuza geçti. Washington yönetimi takviye birlik gönderildiğini duyurdu. 

3 Ocak 2020 -  ABD, Uluslararası Bağdat Havalimanı’ndaki Haşdi Şabi konvoyuna üç füzeyle saldırı düzenlendi. İran’ın 22 yıldır dış operasyonlarını yöneten Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Örgütü Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi El ile birlikte öldürüldü.