F-35'lerin motor üreticisi: Türkiye'nin projeden çıkarılması motor maliyetini artırdı

Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemlerini almasını bahane eden ABD, güvenlik endişeleri nedeniyle 17 Temmuz 2019 tarihinde, Türkiye'yi F-35 Müşterek Saldırı Uçağı programından çıkardığını açıklamıştı.

Aradan geçen yaklaşık 2 sene boyunca Türk şirketler, proje kapsamında bu jetler için üretmeleri gereken parçaları imal etmeye devam etti.

ABD'den Türkiye açıklaması: F-35 programından çıkarıldıklarını Ankara'ya bildirdik

Geçen gün (21 Nisan 2021) Pentagon'dan yapılan açıklamada, Türkiye'nin F-35 programından resmi olarak çıkarıldığına ilişkin Ankara'ya bildirimde bulunulduğu belirtildi.

Washington yönetimi 2 sene boyunca Türkiye'nin ürettiği parçaları imal edecek ortaklar aradı ve bu süre zarfında bu sorunu kısmen çözdü. ABD, Türk şirketlerin imal ettiği çoğu parçayı üretecek yeni partnerlerle anlaşmalar imzaladı.

MOTORDA MALİYET ARTTI

Ancak Türkiye'nin programdaki etkisi belli bir süre daha edecek gibi.

ABD Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komisyonu'nda konuşan Pratt & Whitney şirketinin Askeri Motorlar Başkanı Matthew Bromberg, Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasının motor maliyetlerini yüzde 3 düzeyinde arttıracağını söyledi.

Matthew Bromberg, who leads @prattandwhitney 's military engines biz, says the costs of F135 engines will increase by 3 percent due to the removal of Turkey from the program.

— Valerie Insinna (@ValerieInsinna) April 22, 2021

Türkiye yaklaşık 3.000 parçadan oluşan F135-PW-100'ün (F-35A motoru) 188 parçasını üretiyordu. Motorun birim maliyeti ortalama 11-12 milyon dolar civarında. Kaba bir hesapla yüzde 3'lük maliyet artışı 300 ila 350 bin dolarlık bir paraya tekabül ediyor. Alp Havacılık, F135 motorunun titanyum alaşımlı yekpare fan rotorlarını (IBR) üretiyor.

Bromberg, Türkiye'den aldıkları F135 motor parçalarının yüzde 75'ini artık kendilerinin ve yeni tedarikçilerin üreteceğini, geri kalan açığın ise yıl sonuna kadar giderileceğini dile getirdi.

For the F-35's engine, Bromberg says Turkey provided 188 parts for the F135, which were high quality and low cost. 75 percent have new suppliers. Will have remainder qualified by end of the year.

— Valerie Insinna (@ValerieInsinna) April 22, 2021

Bromberg ayrıca, Türkiye'nin projeden çıkarılması ve Kovid-19 pandemisi dolayısıyla, teslim programında geride olduklarını söyledi.

RESMİ AÇIKLAMA: TÜRKİYE BAZI PARÇALARI ÜRETMEYE DEVAM EDECEK

Aynı komisyonda konuşan Lockheed Martin'in F-35 Üretiminden Sorumlu Bölüm Başkan Yardımcısı Greg Ulmer ise, Türkiye'nin F-35'ler için 817 adet gövde parçası ürettiğini, geçen 2 senelik süre zarfında bunların 814 tanesinin başka tedarikçilere kaydırıldığını kaydetti.

Ulmer, iniş takımı ve orta gövde gibi bazı parçaların 2022 Mart'a kadar Türkiye tarafından üretilmeye devam edeceğini aktardı.

TÜRKİYE'NİN PROJEDEN ÇIKARILMA SÜRECİ

Türkiye, F-35 Müşterek Taarruz Uçağı Programı'na (JSF) Ortak Mutabakat Zabtı ile ortak üretici olarak katılmıştı. Programın katılımcıları Türkiye'nin yanı sıra ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç'ten oluşuyordu. Türkiye ilk etapta 100 adet F-35A uçağı almayı taahhüt etmişti. 2018'de 4 F-35 uçağının mülkiyeti Türkiye'ye verilmiş ancak uçaklar ABD'de, Türk pilotların da katıldığı eğitim programlarına tabi tutulmuştu. Daha sonra ise 2 F-35 uçağının daha mülkiyeti verilmişti. Ancak Türkiye ile ABD arasında S-400 krizi çıktığından bu 6 uçak Türkiye'ye transfer edilmemiş ve 2020 Savunma Bütçesi kapsamında bunların ABD Hava Kuvvetleri için alınması kararlaştırılmıştı.

F-35'te motor krizi! Ülkedeki tüm jetler incelemeye alındı