Adım adım normalleşme! İlk temaslar başladı!

2010 yılının son günle­ri Kuzey Afrika ve Or­tadoğu (MENA) Bölge­si’nde tarihi bir sürecin baş­langıcı oldu. Aralık 2010’da Tunus’ta başlayan gösteriler, bölge ülkelerinde onlarca yıl­lık tahtları ve yönetimlerde yeni bir değişim sürecinin de miadı sayıldı.

SÜRECİN PERDE ARKASI

20 ülkede ger­çekleşen protesto ve gösteri­lerin üzerinden yaklaşık 14 yıl geçti. Mısır, Tunus gibi ey­lemlerin sert olduğu ülkeler­de yeni yönetim sakinlik süre­ciyle devam ederken, en sert süreci yaşayan Libya, deyim yerindeyse iç savaşla sarsıldı. 2011 yılında devrik lider Kad­dafi’nin öldürülmesiyle yeni bir boyut kazanan ülkedeki iç savaş, ülkede Trablus ve Tob­ruk merkezi iki yönetimi orta­ya çıkardı.

Türkiye, Birleşmiş Milletler’in tanıdığı Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne açık destek ve­rirken, Rusya’nın başını çek­tiği grup ise Tobruk merkez­li isyancı General Halife Haf­ter’e silah sağladı. Binlerce insanın hayatını kaybettiği iç karışıklıktaki Libya’da şimdi­lik sular durulmuş gibi görü­nüyor.

FUARA GELDİ, YAŞAR GÜLER İLE GÖRÜŞTÜ

Türkiye’ye uzun süredir olumsuz tavır takınan Ge­neral Hafter yönetimindeki Tobruk Yönetimi arasında ilk temaslar başlamış görünüyor. Geçtiğimiz ay İstanbul’da dü­zenlenen SAHA EXPO 2024 Fuarı, bunun ilk önemli adı­mı oldu. General Hafter’in oğlu Saddam Hafter, Türki­ye’ye gelerek bir takım görüş­melerde bulundu.

Korgene­ral Saddam Hafter, babasının yönetimindeki orduda Kara Kuvvetleri Kurmay Başkan­lığı göreviyle geldi ve Türki­ye Milli Savunma Bakanı Ya­şar Güler ile bir araya gel­di. Ardından stantları gezen Hafter, Türk savunma sana­yisi ürünlerini inceledi. Oğul Hafter’in ikinci görüşmesi ise isyan bayrağı açtığı Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükü­meti’nin İçişleri Bakanı İmad Trablusi ile yaptığı görüş­meydi. İstanbul’da bunlar ya­şanırken, Libya’da da Türki­ye adına sessiz ancak önemli adımlar atılıyor.

HAFTER’İN KARARGAHINDA RESMİ TEMAS

Geçen hafta perşembe günü Hafter güçlerinin merkezin­de önemli bir görüşme gerçek­leşti ve isyancı tarafın Genel Komutanlık Genel Sekrete­ri Hayri el-Tamimi, Libya’da­ki Türk askeri ataşesi ve be­raberindeki heyeti kabul etti. Bingazi’nin Rajma kentindeki Hafter güçlerinin karargahın­da görüşmeleri sosyal medya hesabından duyuran El Tami­mi, “İki taraf arasında ortak işbirliği yollarının ele alındı­ğını” söyledi.

Bu, Türkiye’nin Libya’daki askeri ataşesi ile Hafter’e bağlı Bingazi güçle­rinin yetkilileri arasında du­yurulan ilk görüşme oldu. Dün ise Türkiye’nin 2014’te kapat­tığı Bingazi Başkonsolosluğu 10 yıl aranın ardından yeniden faaliyetlerine başladı. Türki­ye’nin ülkede yinelediği ba­rış çağrısı, enerji zengini Li­bya’da önemli bir açılımın da sinyallerini veriyor.

YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİĞE LİBYA’DA BAŞLADIK

Ülkede devasa su kanalla­rı açan, 5 yıldızlı otellere imza atan, kıtanın en modern hava­limanlarını kuran Türk şirket­leri için önemli bir ülke Libya. 1973 yılında yurtdışı müteah­hitlik uygulamalarına ilk adım attığımız ülke. Aradan geçen yarım asırlık süreden bu yana Türk müteahhitleri 137 ülke­de 522.1 milyar dolar değerin­de 12 bin 317 proje üstlenir­ken, Libya’nın payı hala olduk­ça yüksek.

10 yılı aşkın süredir ülke iç savaşla uğraşmasına rağmen, Türkler Libya’da, yak­laşık 32 milyar dolarlık iş üst­lenmişti. Yani toplam yurtdışı müteahhitliği işlerindeki pa­yı yüzde 6.5 civarında gerçek­leşti. Yeni süreçle birlikte Lib­ya’da sağlanacak barış ortamı, Türkiye’nin asırlardır devam eden tarihi bağların tekrar güçlenmesine, yara alan eko­nomik ilişkilerin de tekrar onarılmasını sağlayacak.

LİBYA’NIN İTHALATINDA TÜRKİYE FARKI

Geçen yılı 21 milyar dolarlık ithalatla kapatan Libya’da Türkiye dikkat çeken bir paya sahip. Çin 3.9 milyar dolar ve yüzde 19 payla ilk sırada yer alıyor. Türkiye, 3.2 milyar dolar ve yüzde 16’lık pay ile ikinci. Türkiye’yi yüzde 9’lıuk pay ve 1.8 milyar dolarla İtalya izliyor. Libya’nın sınır komşusu Mısır ise 1.8 milyar dolarla dördüncü sırada. 5’inci ise 1.7 milyar dolarla Yunanistan.

TİCARET HACMİ 4 MİLYAR DOLARA DAYANDI

Türkiye ile Libya arasında ticaret hacmi 2002 yılında 1 milyar doların biraz altındaydı. 2005 yılında 2 milyar 373 milyon doları gören ticaret, 2010 yılında 2 milyar 358 milyon dolarla kapandı. İç savaşın en sert geçtiği sürece denk gelen 2015 yılında 1.6 milyar dolara kadar düşen ticaret, 2021 yılında 3.5 milyar dolara dayandı. 2022’de 2 milyar 608 milyon dolarlık hacim, 2023’te rekor kırarak 3 milyar 799 milyon dolar oldu. Geçen yıl bu ticaretin 3.26 milyar doları ihracat, geri kalan 538 milyon doları ise ithalat olurken, denge 2.72 milyar dolarla Türkiye lehindeydi.