Arap ve Avrasya levhaları kopuyor: Yırtık Türkiye'ye uzandı

Almanya'daki Göttingen Üniversitesi liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi, Irak'taki Zagros Dağları'nın uyguladığı kuvvetlerin, Türkiye coğrafyasını da ilgilendiren bir kopuşa neden olduğunu ortaya çıkardı.

Araştırmacılar, günümüzde, Dünya yüzeyinin çok altındaki Neotetis okyanus levhasının (önceden Arap ve Avrasya kıtaları arasında olan okyanus tabanı) koptuğunu ve bölgede oluşan yırtığın Türkiye'nin güneydoğusundan İran'ın kuzeybatısına doğru giderek açıldığını tespit etti.

Hakemli bilimsel dergi Solid Earth'te yayımlanan bulgulara göre, levhalar arasındaki açıklık Anadolu levhası ve Avrasya levhasıyla Arap levhasının kesiştiği bölgede yer alıyor. Buradaki yırtık giderek uzadı ve Türkiye'den İran'a kadar uzanır hale geldi.

Jeologlara göre, iki kıta milyonlarca yıl içinde hareket ederek birleştiğinde, aralarındaki okyanus tabanı kıtaların altındaki büyük derinliklere doğru kayıyor. Sonunda, kıtalar çarpışıyor ve kenarlarındaki kaya kütleleri de yükselerek dağları oluşturuyor.

Milyonlarca yıl boyunca bu dağların muazzam ağırlığı, etraflarındaki yüzeyin de aşağı doğru eğilmesine neden oluyor. Zamanla, dağlardan aşınan tortular bu çöküntüde birikerek Mezopotamya gibi ovaları oluşturuyor.

Burada araştırmacılar, Arap kıtasının Avrasya ile çarpıştığı Zagros Dağları'nın yükü nedeniyle Dünya yüzeyinin aşağı doğru ne kadar eğildiğini anlamak için üç boyutlu modeller oluşturdu.

Ancak ortaya çıkan tablo Zagros Dağları'nın yarattığı baskıdan çok daha fazlasına işaret etti.

Göttingen Üniversitesi Yapısal Jeoloji ve Jeotermik Bölümü'nden araştırmanın baş yazarı Dr. Renas Koshnaw, "(Bölgedeki) arazinin çöküntüsü Zagros Dağları'nın yükünden kaynaklanabilecek çöküntüden daha büyük." dedi.

Araştırmacılar bunun, halen Arap levhasına bağlı olan batan okyanus levhasının getirdiği ek yükten kaynaklandığını belirtti.

Koshnaw, "Bu levha, bölgeyi aşağıya doğru çekerek daha fazla tortu birikimi için alan yaratıyor. Türkiye'ye yaklaştıkça, tortuyla dolu çöküntü çok daha sığ hale geliyor ve levhanın bu alanda kırıldığını ve aşağı doğru çekme kuvvetini hafiflettiğini gösteriyor. Bu araştırma, Dünya'nın sert dış kabuğunun nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı oluyor." dedi.

Bu tür araştırmalar, tortul cevher yatakları ve jeotermal enerji gibi doğal kaynakların araştırılması ve deprem risklerinin daha iyi belirlenmesi için önemli ipuçları sağlayabilir.