8. Sınıf Türkçe dersi konu anlatımları | Fiilimsiler ( İsim Fiil, Sıfat Fiil, Zarf Fiil)

Fiilimsiler, fiillere getirilen, İsim Fiil Ekleri, Sıfat Fiil ekleri, Zarf fiil ekleri ile ortaya çıkar. Fiillere getirilen ekler ile cümle içinde kullanılan sözcüğün isim, sıfat ve zarf görevlerinde kullanılması sağlanır. Fiilimsiler yukarıda belirtildiği  gibi üçe ayrılır ve her birinin kendine özel fiilimsi ekleri vardır. İşte Fiilimsi ekleri;

İsim Fiil Ekleri : -ma, -ış,-mak 

Sıfat Fiil Ekleri: -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş

Zarf Fiil Ekleri : -ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında

Yukarıda bulunan ekler ile birlikte fiilimsiler  isim, sıfat ve zarf görevlerinde kullanılır.  Cümle içerisinde fiile gelen isim fiil eki o sözcüğü cümlede isim, sıfat fiil eki sıfat zarf fiil eki zarf yapar. Aşağıda fiilimsi çeşitleri ve eklerin görevlerini inceleyebilirsiniz;

1- İSİM FİİL 

Fiillere getirilen isim fiil ekleri (-ma, -ış, -mak) ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumuna kuralına göre eklendiği sözcük içerisinde değişiklik gösterebilir. Bu yüzden “-ma, -me,  -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” şeklinde karşınıza çıkabilir.  Özetle bu isimler fiillere gelerek onları cümle içerisinde isim yapar. Örneğin;

-Bende sizinle görül-mek istemiyorum.
- Kitap yaz-mak onun için huzur veren bir ortamdan geçiyor.
- Onun gel-işiyle oda bir anda huzur doldu.
- Bir gül-üşü ile herkesi mutlu etmeyi çok iyi biliyordu.

İsim fiil eki aldığı ve fiilimsi olma kriterlerine uygun olduğu halde kalıplaşarak bir varlığın karşılığı (adı) olan sözcükler vardır. Bu sözcükler fiilimsi olarak kabul edilmezler. Örneğin;

Annesi elindeki  çak-mak ile oynayan çocuğa çok kızdı.
Dondur-ma yersen hasta olabilirsin.

2- SIFAT FİİL 

Fiillere eklenen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumu kurallarına göre eklendiği için sözcük içerisinde değişiklik gösterebilir. “-an, -en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş” olarak karşımıza gelebilir. Bu ekleri ezberlemenin en kolay yolu kafamızda  “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” şeklinde kodlanabilir. Örneğin;

-Çalış-an herkesi çok seviyordu.

-Gel-ecek sezon için  en iyi kadroyu Beşiktaş kurdu.

-Koş-ar adımlarla müşterileri karşılamaya gitti.

-Öyle bir durumdan kurtuldu ki veril-miş sadakası varmış.

NOT: Sıfat Fiillerin olumsuz  şekilleri de mevcuttur. Örneğin;

Çalışmay-an kimseye hoşgörülü yaklaşmazdı.

Olma-y-acak işe gitmeyerek  kendini büyük riskten kurtardı.

3- ZARF FİİL 

Fiillere getirilen -ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında” ekleri ile yapılır. Aşağıda bulunan kolay yöntemle ezberlenebilir. Fiili zarf yapma görevi üstlenen bu eklerin diğer ekler gibi ünlü uyumlarına göre değişkenlik gösterdiğini bilmeliyiz

“Kenyalı emadan ince ip arakladıkça Eve varmazcasına gelmeksizin çıktığında”

Aşağıdaki örneklerde zarf fiillerin cümle içinde zarf görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Zarf fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde zarf yapar. 

ÖRNEKLER

-Saati kur-alı epey bir zaman geçmişti.

-Kimseye görün-meden gizli gizli geldi.

-Kırıl-ınca ne yaptığını kendisi de bilmiyor.

-Para biriktir-ip yeni bir çalışma masası aldı.