Vergi incelemelerinde yeni dönem: Yapay zeka kaçakçılara göz açtırmayacak!

Vergi Müfettişleri Derneği Başkanı Fatih Mustafa Olcay, vergi sisteminde dijitalleşme, yapay zeka ve block zincir teknolojisi kullanılması gibi gelişmeleri değerlendirdi.

Verginin ödev olduğunu dile getiren Olcay, vergiye gönüllü uyumun artırılması, vergi kayıp ve kaçağının engellenmesi ve kara para aklanmasıyla mücadele edilmesi adına gerçekleştirilen denetim faaliyetlerinin önem taşıdığını söyledi. Olcay, vergiyle ilgili yapay zeka uygulamalarının temelinde, öğrenme ya da problem çözme gibi insan zekası gerektiren görevleri yerine getirebilme kabiliyetinin yer aldığını belirtti.

"YAPAY ZEKA, ÖZELLİKLE VERGİ KAÇAKÇILIĞIYLA MÜCADELEDE DE ETKİN BİR ARAÇ"

OECD Vergi İdaresi Forumu tarafından 2020'de hazırlanan raporda, vergi idaresinin dijital dönüşümünün bugünkü aşamasını ifade eden "Vergi İdaresi 3.0" kavramına yer verildiğini söyleyen Olcay, kavramın, yapay zeka temelli ortaya atıldığına işaret etti.

Olcay, "Yapay zekanın vergi idaresi kapsamlı kullanımında yabancı ülke uygulamalarında chatbot (sohbet robotu) diye tabir edilen, mükelleflerin vergiyle ilgili sorularına cevap verebilen, makine öğrenmesi temelli araçlar kullanılıyor. Bu konuda ülkemizde de benzer bir uygulama GİBİ var. 'Vergi mükellefi olur muyum?', 'Ne kadar vergi öderim?', 'Vergiden muaf mıyım?' gibi sorulara cevap verebilen chatbot, cevap verme kabiliyetini de sorularla artırıyor. Yapay zeka, özellikle vergi kaçakçılığıyla mücadelede de etkin bir araç." diye konuştu.

Olcay, İngiliz Vergi Dairesinin vergi kaçakçılığının tespitinde kullanılan uygulamasına (The Connect) değinerek, bunun tapu kayıtları, banka işlemleri, araç ruhsatları ve sigorta poliçeleri gibi çeşitli kaynaklardan gelen verilerin diğer veri tabanlarıyla çapraz sorgulamasını sağlayan bir analiz yapılmasına yaradığını söyledi.

"ÇOK ODAKLI VE TEK MERKEZLİ TAKİP ANLAYIŞI OTURACAK"

Türkiye'de vergi sisteminde e-Yoklama, e-Defter, e-Fatura, KDV İadesi Risk Analiz Sistemi, e-Arşiv Fatura, Sahte Belge Risk Analiz Programı gibi araçların kullanıldığını belirten Olcay, "Denetimde risk odaklı bir çerçeve geliştirilerek Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı (VDK) bünyesinde de dijital araçlarla denetimlere odaklanılıyor. Yapay zeka araçlarının payı arttığı ölçüde vergi denetimlerinde çok odaklı ve tek merkezli takip anlayışı oturacak, vergi incelemelerinde etkinlik artacak." ifadesini kullandı.

"DEVLET VERGİYİ ARACILARA İHTİYAÇ DUYMADAN TAHSİL EDEBİLECEK"

Olcay, blok zincirine dayanan sistemle vergi tahsilinde otomatikleşme sağlanacağına işaret ederek, "Devlet vergiyi aracılara ihtiyaç duymadan tahsil edebilecek. İşlem maliyetleri düşecek. Özellikle KDV gibi mükellef bağlantı zinciri çok olan vergilerde blokzincirle vergi kayıp ve kaçağı önemli ölçüde düşecek." dedi.

Avrupa Birliği'nce üzerinde çalışılan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına da değinen Olcay, bazı sektörlerde ihracat maliyetlerini artırması beklenen bu konuda Türkiye'nin bazı adımları atması gerektiğine dikkati çekti. Olcay, konuyla ilgili çalışmalar kapsamında Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi kurulmasını önerdiğini kaydetti.