Fatih'in ünlü tablosu Hasan Rıza'nın çıktı

Saray ressamı Zonaro’ya ait olduğu düşünülen, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’a girişini ve gemilerin karadan yürütülmesini tasvir eden resimlerin, Balkan Savaşları’nda şehit olan ressam Hasan Rıza’ya ait olduğu iddiasının, ressam Hüsnü Tengüz’ün Sanat Hayatım adlı hatıratının ortaya çıkmasıyla kesinleşti.

Sanat eleştirmeni Ömer Faruk Şerifoğlu, uzun tartışmalara yol açan Zonaro ve Hasan Rıza’nın fetih konulu tabloları hakkındaki gerçekleri, “1453 İstanbul Kültür ve Sanata Dergisi”nde kaleme aldı.

Kültür AŞ yayınları arasında üç aylık periyotta 12’nci sayısı çıkan derginin, konuyla ilgili netlik kazanamayan bilgilere, Hüsnü Tengüz’ün hatıratıyla ışık tuttu. Zonaro’nun da hatıratında bu tabloları yaparken Deniz Müzesi’nden aldığı tablolardan yararlandığını söylediği belirtilen Şerifoğlu’nun makalesinde, şu ifadelere yer verildi: “90’lardan beri bu tabloların aslında Hasan Rıza’ya ait olduğu, Zonaro’nun onun eserlerini kopya ettiği iddiası vardı ama elde bunu ispatlayacak belge yoktu. Tengüz’ün hatıratında yazılanlar, Zonaro’nun, Hasan Rıza’dan tabloları kopya ettiğini doğruluyor. Artık olayın bir şahidi var.”

Tabloyu sarıp kurtardı

Balkan Savaşı’nın sonralarına Edirne’nin bombalandığı günlerde Edirne Hastanesi’nin müdürlüğünü de üstlenen Rıza Bey, şehrin işgalinden bir gün önce, bombardıman altındaki kentten, resimlerini kurtarmak üzere atölyesine doğru giderken yolda şehit oldu. Hasan Rıza Bey’in atölyesindeki resimlerin çoğunun parçalandı, bazılarına el konuldu, geriye kalan küçük bir kısmı ise halen Edirne Belediyesi’nde. Öğrencilerinden Sami Yetik ve Mehmet Ali Laga esir alınmalarına rağmen hocalarının eserlerine sahip çıktı. Laga, Edirne Müşiriyet Dairesi’ndeki “Fatih’in Edirne’den Toplarla İstanbul’a Hareketi” tablosunu düşman eline geçmesin diye esareti süresince vücuduna sararak sakladı. Tablo halen Sabancı Müzesi koleksiyonunda yer alıyor.

KENDİ PORTRESİNİ KOYUP YAPTI

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.’den yapılan açıklamada Zonaro’nun anılarında, söz konusu tabloların talep edilmesinden tamamlanmasına kadarki bütün süreci içtenlikle anlattığı ifade edildi. Açıklamada, “Fatih’in Topkapı’dan İstanbul’a Girişi” adlı meşhur tabloda Fatih Sultan Mehmet’in solunda yer alan yeniçeri askerini, Hasan Rıza gibi kendi portresini koyarak resmettiği belirtildi. Zonaro’nun, fetih konulu 4 tablo çalışmasının bulunduğu kaydedildi.

‘Zonaro kopyalamıştı’

Tengüz anılarında şunları anlatıyor: “Bir gün Hoca Ali Rıza ve Ahmet Ziya ile Zonaro’nun Beşiktaş’ta, Akaretler’de oturduğu daireye gittik. Biz içeriye girdiğimiz zaman Fatih’in Dolmabahçe’den gemileri karaya çekişinin tablosunu yapıyordu. Bu tablonun orijinali rahmetli Hasan Rıza Bey’indir. Zonaro yağlı boya ile yapmakta olduğu tabloda Fatih’in bindiği atın resmiyle meşguldü. Bu tablo gibi aslı, Askeri Müze’de bulunan Fatih’in Büyük Topları, Edirne’den İstanbul’a Nakli adlı tablosu da Hasan Rıza’nındır ve Zonaro tarafından kopya edilmiştir.”

MİLLİYET