Kanun Hükmünde Kararname (KHK) nedir? KHK neden çıkar?

Kanun Hükmünde Kararname, Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantı ve karar yeter sayısı gibi bir takım sıkı kurallara bağlı kalmadan hızlı bir şekilde, anayasadan yetki alarak çıkarılan özel bir kanun çıkarma şeklidir. Peki, TBMM'nin yetkileri arasında yer alan KHK ne anlama gelir? Resmi Gazete'de yayınlanan Kanun Hükmünde Kararnameler ne gibi sebeplerle çıkar? İşte, son zamanlarda sıklıkla araştırılan Kanun Hükmünde Kararname (KHK)'ya ilişkin ayrıntılar...

KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME (KHK) NEDİR?

Hukuk sistemimize ilk kez 1961 Anayasası’na 1971 değişikliğiyle giren KHK, genel anlamıyla yasama organının konu, süre ve amacı belirleyen bir yetki kanunu ile verdiği yetkiye veya doğrudan doğruya anayasadan aldığı yetkiye dayanarak, hükümetin çıkardığı, maddi anlamda kanun gücüne sahip, parlamentonun tasdiki ile şekli ve organik anlamda kanun gücünü kazanacak olan kararnamelerdir. KHK'ın özelliği normal yasa çıkarma prosedürlerine bağlı kalmadan çıkması ve aciliyet gerektiren konularda başvurulmasıdır.  

Mevcut Anayasamız 1982 Anayasası’nda da kabul edilen Olağan Kanun Hükmünde Kararnamesine ek olarak bugün birde Olağanüstü Kanun Hükmünde Kararname yöntemi benimsenmiştir.

Şuanda yürürlükte olan Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası'nın 87. maddesi ile, "Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek" TBMM'nin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

Anayasa'nın 91. maddesinde düzenlenen KHK çıkarma yetkisi verme hususu şu şekilde geçer;

"Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir. Ancak sıkıyönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasi haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez."

KHK RESMİ GAZETE'DE YAYINLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİRER

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Bakanlar Kurulu’na verilen bir yetki kanununa dayanılarak çıkartılır. Kanun hükmünde kararnamenin amacı, kapsamı, ilkeleri, süresi ve süresi içinde birden fazla çıkarılıp çıkarılamayacağı, bilgileri yetki kanunda yer alır.

Kanun hükmünde kararnameler Resmi Gazete’de yayınlandığı gün yürürlüğe girer. Resmi Gazete’de yayınladıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına sunulmayanları bu tarihte Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından reddedilen Kanun Hükmünde Kararnameler ise bu red kararının Resmi Gazete’de yayınladıkları tarihte yürürlükten kalkar.

Kanun Hükmünde Kararnameler olağan ve olağanüstü olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Olağan Kanun Hükmünde Kararnameler; Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılmakta; bu yetki Bakanlar Kurulu'na Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yetki kanunu ile verilmektedir. Temel haklar, kişi hak ve ödevleri ile siyasî hak ve ödevler hakkında düzenleme yapılamaz.

Olağanüstü Kanun Hükmünde Kararnameler; Cumhurbaşkanı başkanlığındaki Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılmaktadır. Bunun için TBMM'nin yetki kanunu vermesine gerek yoktur. Uluslararası hukuktan doğan yükümlülükleri yerine getirmek şartıyla, her alanda düzenleme yapılabilir. Kanun hükmünde kararnameler hem meclis tarafından siyasi denetime hem de Anayasa Mahkemesi tarafından yargısal denetime tâbidirler.