En sonda söyleyeceğimi en başta söyleyeyim: İmam Hatip Liseleri, medya ve dijital ile ilişkisini, alanın teknik/profesyonel doğasından öteye taşımalı. Medya ve dijital mecraların din/İslam ile etkileşiminin nedenini oluşturduğu sorunları anlama çabasına doğru… Telefon-tabletle hutbe okumak, vaaz vermek, din eğitiminde bu araçları kullanmak, yine bu araçları kullanarak içerik üretmek önemli tabi ki. Ama tüm sosyal kurumlar kadar dinin dönüşümünde de önemli bir değerlendirme ölçütü olan medyayı anlamak daha başat bir tartışma alanı içinde. Sunmuş olduğu olanaklarla birlikte, küresel kültürün etkili bir taşıyıcısı olan medya, din olgusunun bu küresel dile tabi olduğu yepyeni dinsellikler üretiyor. Dinin, medya ile yaygınlaşan küresel kültüre ne şekilde adapte olduğunun çok sayıda popüler örneği bulunmakta. Peki, bu popüler örnekler, Hz. Peygamberin bize miras bıraktığı çerçeve içine ne kadar denk düşüyor?

İmam Hatip Liselerinin temel amacı, tüm liseler gibi, kendisi ve yaşadığı toplum için bilgili, kültürlü, başarılı, kendine güvenen gençler yetiştirmek. Bir fazlası, tek kanatlı kuş uçamaz bilinciyle ikinci bir kanata karşılık geliyor: İslâmî donanım. İçinde bulunduğumuz yüzyılın çalkantılı ve hızlı gelişen olaylarına, ortaya çıkardığı doğal ya da yapay ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte bireyler yetiştirme; bu bireyleri, inanç, ahlak, erdem, iyilik gibi anahtar kelimelerle kodlamak İmam Hatip Liseleri için daha stratejik önemde. Bu nedenle İmam Hatip Liselerinin eğitim programları, medya-dijitalleşme ve din etkileşiminin sorunlu yanlarına atfen varlık nedeni için tehdit oluşturan dinamik faktörlerden uzak duramaz, durmamalıdır.

Nedenlerini aşağıda belirtmeye çalıştım:

Dini Bilgi Sorunu: Bu konuyla başlamamın nedeni, hemen herkesin merak ettiği her konuyu öğrenmek amacıyla başvurduğu kaynaklar arasında yer alan internetin, dini bilgi arama/edinme ihtiyacı açısından da başat bir konumda olmasıdır. Fakat internet ortamındaki bilginin güvenilirliği sorunu, din açısından daha kritik bir önem arz ediyor. Hatalı, tutarsız ve yanlış dini bilginin yayılmasına paralel bir biçimde ortaya çıkabilecek sapkın inanışlara yöneliş, dini ritüellerin amaç ve uygulanmasına dönük yanlış tutum ve pratiklerin benimsenmesi, terör örgütlerinin manipülatif söylemlerinin yaygınlaşması, zemin bulması, içselleşmesi örneğin. Basit dini bir mesele hakkında internet aracılığıyla arama yaptığınızda karşınıza çıkan sitelere daha dikkatli ve biraz da eleştirel bir tarzda baktığınızda durumu anlayabiliyorsunuz.

Dönüşen Ahlaki Yaşam: Ahlâk, dijital ortamlarda farklı görünümler kazanabilen hususlardan biri, belki de en önemlisi. Dijital ortamlar, yüz yüze çok da hoş karşılanmayan tavır ve davranışları normalleştirmeye başladı. Çünkü yüz yüze ortamlarla dijital ortamlar, birbirinden farklı alanlarmış gibi görülüyor, dini/ahlaki ilke ve değerler sanal mecralarda geçerli değilmiş

gibi algılanıyor. Bu algının nedeni, en temelde, dijital ortamların kendine özgü doğası ve özellikleri. Çözüm ise medyanın söz konusu doğası ve özelliklerine yönelik bilgi ve farkındalığın geliştirilmesiyle doğrudan ilintili. Bu konudaki bazı çabaların daha ileri bir noktaya taşınması gerekiyor.

Mahremiyet Sorunu: Geleneksel medyadan yeni medyaya geçiş, iletişim teknolojileri anlamında ciddi değişimleri beraberinde getirdi. Kullanıcılar, yeni medya ortamlarında daha aktif ve etkin bir rol alarak hemen her türlü içeriği üretebilir hale geldi. Bu da inanılmaz bir görünürlük alanı ortaya çıkardı. Görünüyorsam varım misali. Daha önce de vurguladığım üzere, medyanın içerisinde işlerlik gösterdiği modern görsel kültür, ifşayı ve teşhiri ön plana çıkartan bir karaktere sahip. Bu da kullanıcıları, başta bedenleri olmak üzere yaşamlarının hemen her bir alanını gösteriye ve popüler trendlere kiralamaya zorluyor.

Dönüşen Dini Kimlikler: Yaşadığımız çağda bireyler, özellikle de gençler, kendilerini dijital ortamlarda var etmekte ve kimliklerini burada karşılaştıkları unsurlarla şekillendirmekte. Dijital ortamların bu denli hayata dâhil olması, kimliği inşa eden kaynakların genişlemesine, kimliğin inşasındaki referans kaynaklarının değişmesine neden oluyor. Bu durumda inancımızla ters düşen her türden gayri ahlaki anlayış, gençlerin kimlik inşasının referans noktaları haline gelebiliyor. Kimlik sorununun bir bunalıma dönüşebilme ve kişilerin kendi nitelikleri, konumu ve değerleri hakkında bilinçsiz tavır ve davranışlar sergilemelerine zemin oluşturma potansiyeli, onu potaya dâhil ediyor.

Çarpıtılmış Dinsellikler: Bu başlık bize dini bilgi ve pratiklerin popüler medyanın talepleri doğrultusunda şekillendirilmesini, var olan dini sembol, pratikler ve inançların, medya kurgusunun ham maddeleri olarak kullanılmasını anlatıyor. Dini bilgi ve pratiklerin eğlence ve magazin formatında, tarihsel gerçeklerden kopuk ancak takipçi/izleyici çekecek formatlarda ekranlarda sunulmasına dikkat çekiyor.

Bu köşe, yalnızca en yaygınlarına ve sınırlı düzeyde değinmeye imkân veriyor. Ayrıntılar “Medya-Dijitalleşme ve Din” eğitim programına bırakılmalı. Gelecek nesillere, İslâm adı altında farklı görünüm ve uygulamalar miras bırakmak istemiyorsak, bu ihtiyaca, ortaya çıkan her yeni durum için müfredata bir ders mi ekleyeceğiz mantığıyla yaklaşmamalıyız. Konunun İlahiyat Fakültelerini ilgilendiren boyutunu ise sonraya bırakalım.