Mekke'nin kayıp su yolu İstanbul'da çıktı

Suudi Arabistan'ın iki yıldır aradığı kayıp harita İstanbul'da bulundu. Mekke'nin su sorununu çözmek için Mimar Sinan tarafından inşa edilen 'zübeyde su yolu' aslına uygun olarak restore edilecek. 
 
Suudi Arabistan'ın yıllardır peşinde olduğu Harem-i Şerif'in kayıp su yolları haritası İstanbul'da bulundu. Mekke'nin su sorununu çözmek için Mimar Sinan tarafından inşa edilen 'Zübeyde su yolu'nun restorasyonuna başlayan Suudi yetkililer, güzergâha dair bir plan bulamayınca dışişleri kanalıyla Başbakanlık'tan yardım istedi. Devlet arşivleri 2 yıl boyunca tarandı. Yapılan aramalarda su yollarına dair bir haritaya rastlanmadı. Son bir umutla İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'ne sorulan su yollarının planları, Sultan II. Abdülhamit'e sunulan 1895 tarihli bir haritada ortaya çıktı. Suudi Arabistan İstanbul Başkonsolosu Abdülvahap M. Sheikh, haritanın örneğini İstanbul Üniversitesi Rektörü Yunus Söylet'in elinden aldı. Harita bulunduğu için büyük sevinç yaşayan Sheikh, su yollarının aslına uygun olarak yeniden inşa edileceğini vurguladı.

Zübeyde su yolları hakkında belgesel hazırlayan araştırmacı yazar Talha Uğurluel, kemerlerin Osmanlı sayesinde günümüze ulaştığını söylüyor. 8 sene önce başlatılan ancak ayrıntıları ortaya çıkarılamadığı için bir türlü hayata geçirilemeyen su yolu restorasyon projesinin önemine dikkat çekiyor. Tarihte büyük kuraklıklar yaşayan Mekke'yi suya kavuşturmak için inşa edilen su yollarının kahramanı iki kadın. Arafat'tan Müzdelife'ye giderken yolun sağ yanında bulunan taş yapılardan müteşekkil su kemerleri, Abbasi halifesi Harun Reşit'in eşi Zübeyde Hanım tarafından inşa ettirildi. Osmanlı döneminde de Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimâh Sultan, bentleri yeniden yaptırdı.

Bugün işlevini yitirmiş durumda olan su kemerlerinin hikâyesi ilginç. Zübeyde Hanım, gördüğü bir rüya üzerine su yollarını yaptırmaya karar verir. Mekke'nin dışında Vadiyi Numan denilen bölgeden getirtilen su için tam 60 km su kemeri inşa edilir. Mukaddes beldeyi çeşmelerle donatan Zübeyde Hanım, maddi açıdan zor duruma düşünce mücevherlerini vererek projenin tamamlanmasını sağlar. Bu yüzden esere 'Zübeyde suyu' (Ayn-ı Zübeyde) adı verilir.

Zamanla harabeye dönen su yollarına yine bir hayırsever hanımefendi sahip çıkar. Osmanlı coğrafyasında birçok hayrat, cami ve misafirhane yaptıran Mihrimâh Sultan, eserin tamiratı için Mimar Sinan'dan yardım ister. Sinan, bu dileği yerine getirmek için kutsal topraklara gider. Mihrimah Sultan'ın bu yolda vakfettiği 100 bin altınla Mekke'den Arafat'a kadar uzanan su yolunu tamir edip suyu yeniden akıtır.

İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde bulunan su yollarının planı, uzun süredir kullanılmayan ve kaderine terk edilen tarihî yapıyı yeniden ayağa kaldırmak isteyen Suudi yönetimi için umut oldu. İstanbul Üniversitesi Tarih Bölüm Başkanı Prof. Dr. Fehamettin Başar'a göre, su yollarını da içine alan 1895 tarihli harita, II. Abdülhamit'e sunulmak üzere sultanın hayır işleri sorumlusu Münir Bey tarafından hazırlanmış. Haritanın çiziliş amacı ise Medine ile Mekke arasında Abdülhamit tarafından hacıların dinlenmesi için yaptırılan misafirhanenin durumu hakkında sultana rapor sunmak.

ZAMAN