70 yıl sonra ortaya çıkan Sinan hazinesi

70 yıldır saklı kalan kitapta Enkazcı Kadri'ye satılan camiiden yıkımı son anda engelenen hamama dek çok sayıda eserin serüvenine tanık olmak mümkün.

Cumhuriyet döneminde Anadolu'daki şehir tarihi çalışmalarıyla bilinen gazeteci yazar İbrahim Hakkı Konyalı'nın Mimar Sinan eserlerini konu alan ve 70 yıldır kayıp olan fotoğrafları gün yüzüne çıktı. Kültür AŞ yetkililerinin ulaştığı fotoğraflar gazeteci Faik Şenol'un arşivinden çıktı. Yapılan çalışmalarda "İstanbul'da Mimar Sinan Eserleri" başlıklı albümün kime ve hangi tarihe ait oldukları konusunda net bir bilgiye ulaşamayan yetkililerin dikkatini, fotoğraflarda kimi zaman elindeki kağıda notlar alırken, kimi zaman da eserleri tetkik ederken görünen fötr şapkalı bir kişi çekti. İncelemeler sonucu bu kişinin İstanbul Abideleri, Üsküdar Tarihi, Ankara Camileri, Eski ve İslami Paralar gibi birçok esere imza atan İbrahim Hakkı Konyalı olduğu tespit edildi.

İbrahim Hakkı Konyalı

METİNLERİ ATATÜRK KİTAPLIĞI'NDAN ÇIKTI

6 ay öncesine dek kayıp olan bu çalışma Konyalı tarafından 1940-1941 tarihlerinde yapılan albüm ve daktilo metninden yararlanarak hazırlandı. Yetkililer aynı zamanda Atatürk Kitaplığı'nda bulunan B/33 numaralı Mimar Sinan'ın Eserleri adlı 473 varaklık yayınlanmamış bir çalışmaya daha ulaştı. Albümdeki fotoğraflar ve Atatürk Kitaplığı'nda bulunan daktilo metin karşılaştırıldığında dönemlerinin aynı olduğu, metinlerin de albümde bulunan fotoğraflar için hazırlandığı anlaşıldı. Ve böylece 70 yıldır saklı olan hazine gün yüzüne çıktı.

Emir Buhari Camii

ÖLÜMÜMÜ BEKLİYORLAR

Kitabın kayıp öyküsü ise özetle şöyle; Mimar Sinan hayranı olan Konyalı, çalışmayı önce TBMM Reis Vekili Refet Canıtez'e gönderdir. Ardından Falih Rıfkı Atay'ın Ulus'taki bürosuna götürür. 15 gün sonra kitabı almak için büroya gider ve eserin kaybolduğunu öğrenir. Soluğu Yahya Kemal'in yanında alarak başından geçenleri anlatır. Şairin yanıtı ise, "Yürütmüşler, sen öldükten sonra yayınlayacaklar" olur. Konyalı'nın öğrencisi Erdem Yücel, hocasıyla yaptığı sohbetlerde yok olan bu kitabın acısını bir türlü üzerinden atamadığını, çalınmış olan bu kitap için "Benim ölümümü bekliyorlar" dediğini belirtiyor.

Merkez Efendi

CAMİYİ SATTILAR, MANİ OLAMADIM

Konyalı, kitapta I. Dünya Savaşı'nın ardından Sinan'ın hazinesine ve başından geçenlere ışık tutuyor. Kitabın ilgi çeken bölümleri arasında yer alan Edirnekapı'daki Emir Buhari Camii'nin akıbeti şöyle anlatılıyor: "Birinci Umumi Harp senelerinde Metris Kışlası önünde Ramazan topu atılırken, çok barut konduğu ve fazla sıkılandığı için top patlamış ve parçalar caminin pençelerine girerek çatısını kesmiş ve yıkmıştır. İşte bundan sonra cami bir daha tamir edilememiş ve nihayet Enkazcı Kadri'ye satılarak yıktırılmıştır. Yıkılma esnasında, kıble tarafında bulunan Türk ulularına ve alimlerine ait bir çok kıymetli mezar taşlarının da kırıldığını gözlerimle gördüm. Maalesef bu tahribe mani olamadım."

Cihangir Camii

YAZILARIMLA YIKIMI ENGELLEDİM

Bir başka bölümde ise Merkez Efendi Hamamı'nın başından geçenler şöyle anlatılıyor, "Birçok hamamlar gibi o da hususi ellere geçmiştir. İki sene evvel son sahibi tarafından 1300 liraya yıkıcı Kayserili Şevket'e satılmıştır. Enkazcı, bu abideyi yıkıyordu. Bu mamureyi tetkik ederken yıkma ameliyesine şahit oldum. Bir gazetede yaptığım neşriyatla bu hamamın Sinan'a ait olduğunu haykırdım. Bu suretle yıkılmasına mani oldum."

ÖRÜMCEK BİLE BÖYLE BİR AĞ YAPAMAZ

Konyalı, 1551-1566 yılları arasında yapılan Zal Mahmud Paşa Camii'ni anlatırken Sinan'a olan hayranlığını şu sözlerle özetliyor: "Türk'ün eli, mermere öyle şebekeler ve göbekler işlemiştir ki örümcek bile yumuşak ve ipek tükrüğü ile böyle bir ağ yapamaz. Son zamanlarda yeni bir işgale daha uğramış ve ot ambarı yapılmıştır. Mabed, bir çok tamirler görmüştür."