Küre Yayınlarının yeni kitabı: Yönetici Goethe

Edebiyattan bilime, fizikten madenciliğe, mimariden inşaata, kimyadan anatomiye, iktisattan askeriyeye kadar birçok alana ilgi duymuş olan Goethe’nin tüm bu faaliyetlerine dair bıraktığı çok sayıda kayıt ve evrak bugün Weimar’da bulunan Goethe ve Schiller Arşivinde hâlâ araştırmacıların hizmetine sunulmakta; bu arşiv kaynak alınarak Goethe’nin gezileri, iktisatçılığı, yazarlığı, madenciliği gibi pek çok konuda müstakil ve teferruatlı çalışmalar yapılmaktadır.  Goethe’nin kimyacılığı, seyahatleri ve doğa bilimleri alanındaki araştırmaları gibi muhtelif konularda eserler veren Georg Schwedt, bilhassa idarecilik yönünü incelediği bu çalışmasında okurları bu büyük yazarın çok çeşitli hayatıyla baş başa bırakıyor.

Mütercimin Mukaddimesi

Elinizdeki eser dünya tarihinin ender görülen çok yönlü şahsiyetlerinden biri olan Johann Wolfgang von Goethe’nin hayatını idarecilik, çalışma disiplini, ev idaresi ve sosyal münasebetler yönünden ele almaktadır. Edebiyattan bilime, fizikten madenciliğe, mimariden inşaata, kimyadan anatomiye, iktisattan askeriyeye kadar pek çok farklı alana ilgi duymuş ve/veya o alanda çalışmış olan Goethe tüm bu faaliyetlerine dair pek çok kayıt ve evrak bırakmıştır. Bu kayıt ve evrak bugün Weimar’da bulunan Goethe ve Schiller Arşivinde hâlâ araştırmacıların hizmetine sunulmaktadır. Bu arşiv kaynak alınarak Goethe’nin gezileri, iktisatçılığı, yazarlığı, madenciliği vs. pek çok farklı konuda müstakil ve teferruatlı çalışmalar yapılmış olup yazar Georg Schwedt, Goethe’nin kimyacılığı, seyahatleri ve doğa bilimleri alanındaki araştırmaları gibi muhtelif konularda eser vermiş bir yazardır.

Ağırlıklı olarak Goethe’nin idarecilik yönünü ele alan bu eser yine farklı alanlardaki faaliyetleri hakkında da teferruatlı bilgiler vermektedir. Bundan dolayı eserin tercümesi, farklı alanlardaki ıstılahları ve dahası günümüzde kullanılmayan veya farklı kullanılan tabir ve terimleriyle gerçekten çok zor bir iştir. Tercümeyi yaparken hem yazarın üslubunu muhafaza etme hem de Türkçe açısından okuru zorlamayacak bir cümle yapısına riayet etme konusunda gösterdiğimiz hassasiyet tercüme işini daha da girift hale getirdi. Fakat anlam ile üslup arasında kaldığımızda doğru anlamın Türkçe açısından düzgün bir şekilde ifade edilmesini tercih ederek üsluba müdahale etmeyi uygun gördük. Şunu ifade etmek isteriz ki, okuduğunuz her bir satırın, her tabirin, her terimin hakkı verilmeye çalışıldı. Tercümede meydana gelecek kapalılıklar giderilmeye çalışıldığı gibi kendi dilinde ihtimalli olan ancak çevrilirken tercih yapılması gereken durumlarda da lazım gelen araştırmalar yapılarak doğru bilgilere ulaşılmaya gayret edildi. Okuyucu için faydalı olabilecek bazı hususiyetleri arz ederek sizi Goethe’nin çok çeşitli hayatıyla baş başa bırakıyoruz. Her insan eseri gibi hatadan hâlî olması mümkün olmayan bu tercümede tashih, tadil ve tenkid edilebilecek yerlere rastlayan kıymetli okurların geri bildirimleri bir lütuf addedilecektir.

Georg Schwedt bazen kendi metninde bazen de alıntıladığı metinlerin içinde eski kelime ve tabirleri kullanmakta ve pek çok kez parantez içerisinde bunların güncel kullanımlarını vermektedir. Biz de bu usule sadık kalarak bu tür ifadeleri çevirirken Türkçedeki eski kelime ve tabirlerle karşıladık ve yeri geldikçe parantez içerisinde güncel kullanımlarını verdik. Mesela yazarın kullandığı “Advokat” kelimesi “avukat” demektir. Fakat bu tabir günümüz Almancasında “Rechtsanwalt” şeklinde kullanılmaktadır ve yazar bunu da parantez içinde belirtir. Biz de bu nedenle bu tabiri tercüme ederken “dava vekili (avukat)” şeklinde vererek yazarın üslubuna riayet etmeyi uygun gördük. Bunun dışında da yazarın kelimeleri kullanma ve kelime zenginliği noktasındaki üslubunu da yansıtmaya çalıştık. Mesela Almancada kullanılmasına rağmen “aktif” değil de “tätig” tabirini kullandığı yerde biz de günümüz Türkçesinde daha sık kullanılan “aktif” kelimesi yerine “faal” kelimesini kullanarak bu kasıtlı tercihleri tercümeye aksettirmeye çalıştık.

Schwedt imlâ konusunda devamlılık gösteren bir yazar değildir. Bazı şahıs ve yer isimleri tarihte ve günümüzde farklı yazımlara sahiptir ve yazar bu konuda rahat davranmıştır. Farklı yazımların yayınevi tarafından muhafaza edilmiş olmasına istinaden biz de bu yazımı aynen aktarmayı uygun gördük. Müellif günümüz imlâsında mevcud iki parantez türünü (), [], kullandığı için biz de gerek eserlerin orijinal adlarını gösterirken, gerek bazı tabirlerin Almancalarını arkasında muhafaza ederken gerekse metne zaruri müdahalelerde bulunurken süslü parantez {} kullandık. Mevzu bahis eserler Türkçeye çevrilmişse parantez içerisinde Almancasına yer vermedik. Şayet eser dilimize çevrilmemişse orijinalini metne, Türkçesini parantez içerisine aldık. Fakat cümle yapısının veya bağlamın zorunlu kıldığı durumlarda eser ismini Türkçe verdik.

Okuyucu bazı yerlerde kullandığımız tabirlere şaşırıp “niçin şu tabiri kullanmamış” şeklinde bir itiraz yöneltebilir. Mesela “iç mimar” yerine “iç mekân tasarımcısı” tabirini Türkçede yeni terimler türetircesine kullanmamızın sebebi bu tür ifadelerin Almancada çok kesin bir şekilde birbirinden ayrı kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Zira ilki usta çırak ilişkisi ile öğrenilen bir zanaat konumunda iken ikincisi ancak üniversite tahsili ile elde edilen bir mesleki ünvandır. Gerekli gördüğümüz yerlerde bu tür tercihlerimizi belirtmekle birlikte tercüme dersi verircesine her yerde açıklama yapıp okuma insicamını bozmayı uygun görmedik.

Yazar eserde sadece iki defa yıldız (*) işaretiyle dipnot kullandığı için sayı ile belirtilen dipnotların tamamının bize ait olduğunu burada belirterek her dipnotun arkasına “mütercim” şeklinde bir açıklama koymaktan sarf-ı nazar ediyoruz. Geçen yer isimleri, özel adlar, kavramlar ve o zamana has terimleri izah sadedinde okurun ihtiyaç duyacağı açıklamaları yapmayı bir vecibe addettik. Ancak bunları mümkün olduğunca veciz bir şekilde ifade etmeye çalıştık. Son olarak, kitaptaki görseller orijinal eserde yer almayıp yayınevinin takdiriyle Türkçe tercümeye eklenmiş; telif hakkına tabi olmadıkları için kaynak bilgisi verilmemiştir.

Önsöz

Henüz Goethe’nin seyahatlerinin izini sürerken ve özellikle doğa bilimsel çalışmalarını tedkik ederken Goethe’nin başarılı bir idareci ve düzenli çalışan bir bilim adamı olduğunu görmüş ve yazmıştım. Bu kitapta daha ziyade Goethe’nin (devlet memuru olarak) idarecilikten (serbest bir yazar olarak) şiir yazmaya varan bu kadar farklı ve çok sayıda işi nasıl planladığı sorusu üzerine yoğunlaşmak istiyorum. Zira tam da bu meyanda günümüz için bir örneklik teşkil edebilir.

En son çıkan Goethes letzte Reise (2007) {Goethe’nin Son Seyahatı} adlı kitabında Sigrid Damm, Goethe’yi “çalışma hastası, durmadan çalışan adam. Zaman konusundaki cimriliğinin bir benzeri yok. Zaman taksimini günbegün, her saatinin hesabını vererek yapan... Çalışma yükünü birçok omuza yükleyerek sakınmaksızın başkalarının işlerine koşturan, mesai arkadaşları sayesinde gücüne güç katan” biri olarak tavsif etmiş.

Bu sözleriyle idareci Goethe’yi, tüm resmî ve edebî çalışmalarında hem zamanı hem de kişileri idare eden veçhesiyle doğru bir şekilde tavsif etmiş.

Bu eserde Goethe’ye bu nazardan bakmak suretiyle şu ana kadar sadece el kitapları gibi müstakil eserlere konu edilen çalışmalarının mümkün olduğunca çok veçhesi tanıtılacaktır.

İÇİNDEKİLER
 

Mütercimin Mukaddimesi 7

Önsöz 11

1 Weimar’a Gelmeden Evvel Goethe 13

Tedrisi ve Tahsili 13

Meslekte Bir Hukukçu 19

Fırtına ve Coşku’dan – Weimar’a Gelişine Dek  21

Goethe’nin Erken Dönem Çevresi 25

2 Memur Yönetici 35

Çevre 35

Yüce Konsey Üyesi 39

Maden İşletmesi Müdürü 45

Maliye Bakanı (Maliye Dairesi İşleri) 54

Karayolları Teşkilatının Yöneticiliği 60

Divan-ı Harbde 64

İtalya Yolculuğu Öncesi Ara Dönem Bilançosu 66

Saray İnşaatı İdaresi Üyesi 67

3 Zaman Yöneticisi 73

Goethe’nin evini ziyaret 73

Goethe’nin Hayatından İki Gün 77

Seyahatlerinin Yöneticisi Olarak Goethe 92

Goethe’nin Yazma Hususundaki Yöneticiliği 105

Göttingen Üniversite Kütüphanesi’nde Araştırmalar 108

4 Memur Edilmiş Müteşebbis: Organizatör, Girişimci, Aracı ve Sponsor  115

Cuma Cemiyeti 115

Serbest Resim Okulu’nun Destekçisi 123

Tiyatro Direktörü ve Yönetmeni 127

Weimar’ın En Yüksek Rütbeli Kütüphanecisi 134

Weimar Sanat ve Bilim Enstitülerinin Yöneticisi 138

Ilm Kıyısındaki Bad Berka’nın İdaresi 151

Goethe’nin İktisad Düşüncesi – Uygulamadan Teoriye 160

5 Personel Yöneticisi ve Örgütleyici  167

Personel İdaresi ve Teşviki – Kâtibleri ve Hizmetkârları 167

Riemer ve Eckermann’ın Özel Konumları 177

İş Adamları ile İrtibat: Saarland’daki Taşkömür Madenleri ve Demir Ocaklarını Ziyaret 183

Weimarlı İş Adamı Bertuch 185

Marktredwitz’de Fiktenscher’in Kimya Fabrikasını Ziyaret 189

Mektuplaşma Ağı 194

Tüccarlar ve Bankacılar 195

Devlet Adamları ve Siyasîler 198

Sanatkâr ve Yazarlar 201

Bilim Adamları 204

6 Özel Hayattaki İş Adamı  209

Goethe’nin Ev İdaresi  209

Bahçelerinin Tasarımcısı  214

Koleksiyoncu  217

Yayıncılarla İşler 219

Gelirler ve Serveti 223

Goethe’nin Resmi Görevlerinin Listesi  227

Ekler  229

EK 1: Eserde İsmi Geçen Yerler, Akarsular, Dağlar ve Tepeler 231

EK 2: Goethe’nin Almanya’da bulunduğu yerleri gösteren
          harita 241

EK 3: Goethe’nin İtalya seyahatini gösteren harita 243

Kaynakça 245

Dizin 249

 

No: 275

Kitap Adı: Yönetici Goethe

Özgün Adı: Goethe - der Manager

                            WILEY-VCH Verlag, 2009

Dizi: Yönetim Kitaplığı 13

Yazar : Georg Schwedt

Çeviri: Muhammed Musab Özden

Yayına Haz.: Nermin Tenekeci   

Kapak: Zeyd Karaaslan

Mizanpaj Uyg: Sibel Yalçın

Sayfa: 251 sayfa, 1. Hamur, karton kapak

Basım Tarihi: Eylül 2021

Dağıtım Tarihi : 27 Ekim 2021

ISBN: 978-605-7646-58-3

Barkod: 9786057646583

Ebat : 14 x 23 cm.

Fiyat : 48 TL