CERN'deki veriler Konya'da izlenecek

ABDULLAH DOĞAN - Dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı Avrupa Nükleer Araştırma Merkezindeki (CERN) Büyük İyon Çarpıştırıcısı Deneyi (ALICE) verileri, KTO Karatay Üniversitesinde analiz edilmek üzere depolanıyor.

CERN ALICE Deney Grubu Üyesi ve KTO Karatay Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Malzeme Bilimi Nanoteknoloji Bölümü Başkanı Doç. Dr. Ayben Karasu Uysal, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'nin geçen yıl mayıs ayında CERN'e "Ortak Üye" olduğunu anımsattı.

CERN deneylerinde Türkiye'den 15 üniversite ve 120'den fazla araştırmacının katıldığını aktaran Uysal, "CERN'de kullanılan aygıtlar, hızlandırıcılar ve dedektörlerdir. Hızlandırıcılar, parçacıları çok yüksek hızlara çıkarıyor ve birbirleriyle ya da durgun hedeflerle çarpışmalarını sağlıyor. Dedektörler ise bu çarpışmaların sonucunu ölçüp kaydeden gelişmiş cihazlardır" dedi.

Uysal, atomların çarpıştırıldığı CERN'deki deneylerde fizik verisinin 2009 yılından itibaren sağlandığını belirterek, veri akışının küresel bilgisayar ağı (GRID) ile gerçekleştiğini bildirdi.

- "CERN'i Konya'ya taşımış oluyoruz"

GRID'in bilgisayarlar arasında, hesaplama ve veri depolama kaynaklarını internet üzerinden paylaştığını anlatan Uysal, "Üniversite olarak fizik çalışmalarının yanında GRID laboratuvarımız var. TÜBİTAK ve TAEK'ten aldığımız projelerle toplam bütçesi 1 milyon lira değerindeki desteklerle çalışmalarımızı yürütüyoruz" diye konuştu.

Uysal, sistemle ALICE bilgisayarlarındaki verileri izlediklerine işaret ederek, şunları kaydetti:

"Şimdilik küçük bir sistem, güvenli olması gerekiyor. Bu aşamaları geçiyoruz. Kurulumu yaptık, ilk sertifikaları aldık. CERN'deki gelişmeleri bundan sonra Konya'da üniversite içinde kurduğumuz laboratuvarda inceliyoruz. Şu anda veri akışı gerçekleşiyor. Bunun yanında fizik çalışmalarına devam ediyoruz. CERN'i Konya'ya taşımış oluyoruz. CERN ALICE deneyindeki ilk ve tek Türk grubuyuz. Başarılı, özellikle çok sayıda kadın Türk bilim insanını CERN'e yönlendirmeyi çok istiyorum. CERN ALICE deneyine ait sonuçları, dedektör bilgilerini buradaki bilgisayar sistemiyle analiz ediyoruz. Bunu devletimiz ve üniversitemizin desteğiyle gerçekleştiriyoruz. CERN'deki gelişmeleri Konya'dan takip edebiliyoruz." 

- "Katma değeri yüksek analiz sistemi geliştirmek istiyoruz"

Üniversitenin bilgisayar altyapısı ve bilim insanı profiliyle CERN'e kabul edildiğini vurgulayan Uysal, "ALICE üyeliği için sunmuş olduğumuz program, ALICE yönetim kurulunda oylamaya sunuldu ve sonuçta 2012'de oy birliğiyle kabul edildik. ALICE deneyinde 37 ülkeden 151 enstitü var. Onlara program sunduk. Orada her şey 'online'dır. Her yıl raporlar verilir ve bunlar takip edilir. 'Bu program uygun mu' diye her yıl yeniden oylanır. İki yıl oldu ve bu toplantıların ikisinden de geçtik. Bilgisayar alt yapısıyla çevre ve bölgede, coğrafyasında işe yarar yüksek enerji fiziği, katma değeri yüksek analiz sistemi geliştirmek istiyoruz. Bu çalışmalara başladık" ifadelerini kullandı.