Avrupa Kuran'ı 'Türk incili' diye tanıdı

David Friederich Megerlein’in tercüme ettiği Kuran'da güya peygambere ait olduğu belirtilen bir karakalem resim de yer alıyordu...  (Yayın ilkelerimiz gereği bu resmi yayınlamıyoruz. İncil'in kapak resmi yanda... )

Kitabın üzerinde, “Türk İncili başlığını tercih ettiğim Kuran’ın Arapça Kaynağından  Tercümesi’nin, hangi  ihtiyaca cevap vereceği ve ne fayda sağlayacağına dair özel bildiri, burada  kanıtlanmıştır: David Friederich Megerlein’den, Profesör.Frankfurt am Main.von Johann Gottlieb Garbe” ibaresi bulunuyordu.

Önsözün bir yerinde Profesör Megerlein‚ “Kuran’ın bazı yerlerinde iyi ve öfkesiz pasajlar da yer alıyor, herkesin okuması gerekli ve yapıcılık için kullanılabilir” diye not düşmüş.

Ünlü Alman Edebiyatçı  Johann Wolfgang von Goethe, David Friederich Megerlein‘in Kuran tercümesini görünce çok kızmış ve “adi, felaket bir üretim“ yorumunu yapmıştır.

Megerlein’in Kuran tercümesine çok sinirlenen Goethe, o öfke ile Maracci’nin Latince Kuran tercümesini de düzeltmeyi de ihmal etmemiş.

Bu düzeltmeleri yaparken bazı sure ve ayetleri kenara not etmiş.

Mesela Bakara Suresi’nin 109. Ve 159.Ayetlerini:

109: Ehl-i kitaptan birçoğu arzu etmektedir ki, sizi imanınızdan sonra çevirip kâfir etsinler: Hak kendilerine iyice belirdikten sonra bile sırf nefsaniyetlerinden ve kıskançlıktan dolayı bunu yaparlar. Buna rağmen siz şimdi af ile, hoşgörüyle davranın tâ Allah emrini verinceye kadar. Şüphe yok ki Allah her şeye kâdirdir.

159: İndirdiğimiz apaçık delilleri ve hidayetin kendisi olan âyetleri insanlar için biz kitapta açıkladıktan sonra gizleyenler var ya mutlaka onlara Allah lanet eder. Lanet edebilecek olanlar da lanet ederler.‘

Goethe Kuran’ı okurken, doğadaki fenomenlerin Allah’ın varlığına işaret ettiğini düşünüyor ve İslamiyet’e sempati duyuyor.

Goethe’nin kenara not aldığı ayetler gün ve haftalardan, yıldızlardan, doğadan, rüzgârdan, bulutlardan bahsediyor. Allah’ın hâkimiyetinden ve ‘değişmeyen’ kaderden de ayetleri kenara not ediyor. Özellikle insanın doğayı nasıl gözlemleyeceği, ibret alacağı ile ilgili ayetlere ilgi duyuyor.

Ankebut Suresi’nden 49. Ayeti.“Fakat o (Kur'an) kendilerine ilim verilmiş kimselerin sinelerinde parıldayan parlak ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi ancak zalimler inkar eder.“ Ve Rad Suresi’nden 8.Ayeti  "Allah O bilir her dişinin neye gebe olduğunu ve rahimlerin neyi eksiltip neyi artırdığım; herşey O'nun katında bir ölçü iledir.“ cümlelerini de kenara not ediyor.

Çok yönlü araştırmacı ve edebiyatcı olan Goethe’nin kenara yazdığı bir ayet daha var: İbrahim Suresi 4. Ayet: "Ve biz her gönderdiğimiz peygamberi, ancak bulunduğu kavminin diliyle gönderdik ki, onlara iyice açıklasın; sonra da Allah dilediğini sapıklık içinde bırakır, dilediğini de hidayete erdirir. Ve O, öyle herşeye galip, tam hüküm sahibidir.“ (Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için kaynak: Goethe und der Islam, Katharina Mommsen, Insel-Verlag, Frankfurt am Main ve Leipzig, 2001.).

KURAN’A UYDURMA OLAMAZ DİYEN ALMAN İLAHİYATÇI

Katolik ilahiyatçı Johann Adam Möhler, 1830’da “Dünyanın açıklanamayacak, tarif edilemeyecek en doğaüstü olayı Kuran’ın oluşmasıdır" diyordu.

Kuran Tercümesi yapan ünlü Katolik ilahiyatçı Johann Adam Möhler, 1830’da “Dünyanın açıklanamayacak, tarif edilemeyecek en doğaüstü olayı Kuran’ın oluşmasıdır. Kuran bize özgün dini duygular yaşatıyor, dokunaklı tefekkür âlemlerine götürüyor ve aynı zamanda çok değişik ilahi şiirsel sanat eseri olarak kendine hayran bırakıyor. Bu, asla uydurulmuş veya bir kitap olamaz. Muhammed’i sadece yalancı olarak görürsek bunları söyleyemeyiz. Milyonlarca insan bu kaynaktan yararlanıyor ve onun sayesinde şifa bulup, korunuyor. Onlar saygın ve terbiyeli dinsel hayat sürüyor. Onların boş bir kaynaktan yararlandıklarına inanılamaz” yazmıştır.

Möhler’in Kuran tercümesi, 1847‘de Hindistan’da İngilizce olarak basıldığı halde 100 seneyi aşkın süre rağbet görmemiştir.

II. Vatikan Konsili (Ruhaniler Meclisi)’nde Kilise, İslamiyet konusundaki görüşlerini yumuşatma eğilimine girmiştir. Hıristiyan olmayan dinlerle ilişkisi bildirgesi Nostra Aetate’de Müslümanları daha iyi anlama çabaları başlatıldığına dair ibareler bulunmaktadır. Onlar da Kuran’ın, gücü karşısında asla galip gelinemeyen manevi bir özelliğe sahip olduğunu sezmişlerdi. Kuran,  kendine özgü, kıyas kabul etmez bir olguydu.

KURAN’IN EN ESKİ BASKISI

Kuran’ın Arapça olarak en eski Avrupa baskısı tahminen 1537/38 yıllarında Avrupa’nın Venedik şehrinde yapılmıştır.

Ancak söz konusu Kuran baskılarına ait nüshalar,  hiçbir yerde bulunamamıştır. Bu baskıların papazlar tarafından yaktırıldığı söylentisi doğmuştur ama diğer rivayet daha mantıklı görünmektedir. O rivayete göre baskılar, Osmanlı Devleti için yapılmış ancak içinde yanlışlar olduğundan dolayı tamamı imha edilmiştir.

Kuran’ın Arapça olarak ikinci Avrupa baskısı 1694‘de Almanya’nın Hamburg şehrinde olmuştur.

Rus Çariçesi II. Katharina 1787’de St. Petersburg’da, ülkesinde yaşayan ve Türkçe konuşan Müslümanlar için, İslam Âlimlerinin yorumlarını da içeren Kuran nüshaları bastırmıştır. Bu nüshalar Rusya’da halen kullanılan Rusça meallerin temelini oluşturmuştur..

Baskının editörlüğünü, şark bilimlerine vakıf papaz Abraham Hinckelmann yapmıştır.  Dilbilimcilerin faydalanması için basılan bu eserde de ne yazık ki hatalar bulunmaktaydı.   
 
1698’de İtalya’nın Padua kentinde Arapça-Latince tercümeli bir Kuran baskısı daha yapıldı. Bu baskının yayıncısı Katolik Rah ip,  ilahiyatçı ve tercüman Ludovico Marracci idi. Kuran tercümesi diğerlerine nazaran daha itinayla hazırlanmıştı. Fakat Maracci de İslamiyet karşıtı fikirlerini Kuran’ın içine eklemişti. Bu nedenle bu nüsha da fazla rağbet görmedi. Maracci’nin Kuran tercümesi ilahiyatçı David Nerreter tarafından 1703 yılında Almanca’ya çevrilmiştir.

Rus Çariçesi II. Katharina 1787’de St. Petersburg’da, ülkesinde yaşayan ve Türkçe konuşan Müslümanlar için, İslam Âlimlerinin yorumlarını da içeren Kuran nüshaları bastırmıştır. Bu nüshalar Rusya’da halen kullanılan Rusça meallerin temelini oluşturmuştur.

Söz konusu Kuran nüshaları Orta Asya ve  St. Petersburg’da ve 19. yüzyılda Volga Nehri kıyısındaki Kasan Şehri’nde tekrar tekrar basıldı (1802). Rusya’da halen bu Kuran Tercümesi Rusca tercüme ile yaygındır.

İslami Devletler dışındaki en etkin Kuran basımı 1834’de Doğu Almanya’nın Leipzig şehri yakınlarındaki C. Tauchnitz’de basılmıştır. Editörlüğünü Gustav Flügel’in yaptığı bu çeviri de büyük ilgi görmüş ve tekrar tekrar basılmıştır. 

Avrupa nazarında, Arap dil ve edebiyatı sahasında saygın isimlerden Gustav Flügel baskı için Kufi tarzını tercih etmiştir.

Tercümeler batıda hayli ciddiye alınmış ve uzun yıllar boyunca bilim adamlarınca kaynak eser olarak kullanılmıştır. Ancak  99 sene sonra 1923 yılında, Gustav Flügel’in Kuran tercümesinde bazı hata ve noksanlıklar olduğu fark edilmiştir.

Aynı yıl Kahire El-Ezher’de yapılan Kuran baskısının, Kutsal kitabın bugüne dek yapılan en bilimsel, en güvenilir, en mükemmel baskısı olduğunda ittifak vardır. El-Ezher’in 1923 basımı Kuran nüshası, Halife Hz. Osman dönemindeki Kuran’ın tıpkıbasımıdır. Bu tercüme yazı şekli olarak Türkiye, İran ve Mısır’da o zamana kadar basılan Kuran yazım şekillerinden çok daha iyi olduğu kabul görmektedir.

Yaygın tüm Kuran Kuran nüshaları 1923‘de Kahire El-Ezher Üniversitesi’nin basımına göredir. Tek istisna Mağriplilerdir. Fas, Tunus ve Cezayir Medine geleneğine uygun tarzda yazım kullanmaktadır. Ancak onlarda da diğer tarz gittikçe daha yaygın hale gelmektedir.

Almanca olarak basılan ilk Kuran Tercümesi, 1938‘de, Pakistan’ın Lahor kentindeki Ahmediyye Hareketine bağlı Berlin Cami İmamı Mevlana Sadreddin tarafından gerçekleşmiştir. Metin, 1964 yılında tekrar tercüme edilmiştir.

1954 yılında Mirza Bashiruddin Mahmud Ahmad’in yaptığı tercümenin baskısı üzerinde şimdiye kadar  çok kez düzeltmeler yapılmış, en son düzeltme 1989’da olmuştur. Bu tercümenin en yeni ve düzeltilmiş basımı Köln’de Muhammad Ahmad Rassoul tarafından yapılmıştır. .

Kuran’ın Müslüman olmuş bir Alman tarafından yapılan ilk tercümesi 1996 yılında yayınlanmıştır. Ahmad von Denffer’ın Almanca Kuran meali, İslamabat ve Münih’te basılmıştır.

Müslüman olmuş ve Münih Camisi etrafında bir araya gelmiş, Fatima Grimm yönetimindeki Alman Topluluk Hareketi (Gemeinschaftsunternehmen Deutscher Muslime) 1997 yılında 5 ciltlik Almanca bir Kuran Tefsiri yayınlamışlardır.

Polonya asıllı Şark Bilimci Max Henning Leipzig’in Reclam Basımevi’nde (1901)  Kuran tercümesi yayınlanan bir başka isimdir. Bu tercüme Murad Wilfried Hofmann tarafından gözden geçirilip, düzenlenerek 1998 yılında İstanbul’da, 1999 yılında Münih’de basılmıştır.

Max Henning’in meali,  El-Ezher Üniversitesinin isteği üzerine Mısırlı Alman Dil Bilimci Mustafa Mahir tarafından tekrar gözden geçirilmiş ve bu çeviri son hali ile Kahire’de 1999 yılında basılmıştır.

Amir Zaidan’ın 2000’de Offenbach’da basılan tercümesinde birçok dini terim Almancaya çevrilmeden Arapça hali ile bırakılmıştır.

Frank Bubenheim ve Nadeem Elyas’ın imzasını taşıyan ve Kral-Fahd-Komplex’inde basılan Almanca Kuran meali Vahhabi etkisindeki meal olarak ünlüdür.

Bu haberde zikredilen tüm Almanca Kuran’ı Kerim meal denemelerinin ortak özelliği, edebi sanatlara dikkat edilmeksizin yapılan metin çevirileri olmalarıdır.  Edebi dili yansıtma konusundaki en büyük gayreti Alman şark bilimci ve şair Friedrich Rückert göstermiştir.

1888 yılında Frankfurt’ta basılan mealinde Friedrich Rückert, Kuran’ın birkaç ayeti haricinde tümünü şiirsel üslupla Almanca’ya çevirmeyi denemiştir. Ama bu tarz tercümenin sıhhati Müslümanlar arasında ihtilaf konusu olmuştur.

Örneğin, Rückert  İhlas Suresini Almanca’ya şu şekilde çevirmiştir:

"Im Namen Allahs, des Allerbarmers, des Barmherzigen!
Sprich: Gott ist Einer,
Ein ewig reiner,
hat nicht gezeugt und ihn gezeugt hat keiner,
und nicht ihm gleich ist einer."

– Koran, Sure 112 al-Ichlas: Übersetzung von Friedrich Rückert

Dil Bilimci ve İslam İlahiyatçısı Rudolf (Rudi) Paret’in Taberi kaynağından faydalanarak hazırladığı Kuran tercümesi İslam Bilimi Fakültelerinde halen bilimsel kaynak eser olarak kullanılır.

Kaynak ve notlar

 Der Koran, Hartmut Bobzin, Eine Einführung, C.H.Beck-Verlag.2006 München.

Yazıda belirtildiği gibi, Kuran’ın Arapça esasından yabancı dillere çevirisi yüzyıllar boyunca  geciktirildiği gibi, hep hatalı tercümeler orijinal olmayan yabancı dillerden diğer dillere çevrilmiştir. Üzücü olan şey, Kuran’ın kapsamlı şekilde yorumu yabancı dillerde halen mevcut olmamasıdır. Kuran, en çok Almanlar tarafından incelenmiş, en çok tercüme çeşidi Almanlar tarafından gerçekleşmiştir.

Almanya’da Kuran’a ilgi günden güne artmaktadır. Almanca olarak Kuran’ın edebi ve şiirsel ruhunu aksettirecek tercüme çalışmaları hazırlıktadır. Bu zamana kadar Kuran‘ın kapsamlı ve tam olarak tefsir ve yorumu hiçbir batı dilinde mevcut değildir.

Kuran Bilimleri’nde tercüme, yorum, tefsir ve meal kelimelerinin anlamları değişiktir. Ben özetlerde bu hassaslığı dikkate almadım, doğrudan Almanca’dan tercüme ettim.Kaynaklarda bu ayrıntı açıklanmıyor. Fakat müslümanların bildiği gibi "Tercüme" diye bahsedildiğinde aslında Kuran’ın tercümesinden bahsedilmiyor. Bunlar sadece basitce bir "kelime aktarmasıdır“.

Not: Ayet tercümeleri“ Elmalılı Hamdi Yazır’dan alıntıdır.

Almanca’dan Hartmut Bobzin’in  kitabından tercümeler bazen kelime kelime, bazen anlam itibariyledir.

Kuran hakkında yazılan Almanca bazı öne çıkan eserleri, diğer bazı önemsediğim notlarla birlikte fotogalerimizde bulabilirsiniz.

(Haber 7)