İntihar haberi, intihara özendirir mi?

İntihar haberlerine yaklaşımıyla basına örnek oluşturacak bir tavır sergileyen Haber 7’nin hakkını vermemiz gerekiyor. Haber 7’nin intihar haberlerine yaklaşımı ve bu konuda dünyada kabul edilen yaklaşımlar.

Spor, şiddet ve savaş… Spor ve şiddet bir arada anılırken bunda basının sorumluluğu ne kadar?

İki haber; güzel bir sunuş, eğlenceli bir içerik… Müzmin muhalifler iş başında olsa da birçok kişinin eğlendiği belli.

Geçtiğimiz hafta yaşanan intihar vakalarından sonra Haber 7 Yayın Koordinatörü Yaşar İliksiz beni uyardı. Sabah ve Star’ın Okur Temsilcileri’nin köşelerini bu hafta intihar haberlerine ilişkin şikayetlerin değerlendirildiğini belirterek, ‘Biz bu konunda çok hassas davranıyoruz?’ dedi.

Sözün alt mesajı ‘Hep bizi eleştiriyorsun, güzel şeyleri görmüyorsun’du aslında. Yaşar İliksiz’in bu hatırlatması üzerine gerçekten de Haber 7’nin hassasiyetle üzerinde durduğu intihar haberlerine ilişkin bir değerlendirme yapmamız gerekiyor.

Ama önce TGC Hak Ve Sorumluluk Bildirgesi’nden şu maddeyi hatırlatalım:

“İntihar olayları: İntihar olayları hakkında haber çerçevesini aşan ve okuyucu veya izleyiciyi etki altında bırakacak nitelikte ve genişlikte yayın yapılmamalıdır. Olayı gösteren fotoğraf, resim veya film yayınlanmamalıdır.”

Ardından Haber 7’nin intihar haberlerine yaklaşımı konusunda  Haber 7 Yayın Koordinatörü Yaşar İliksiz’in sözlerine kulak verelim:

“Bildiğim kadarıyla kurulduğundan bugüne ama şahit olduğum kadarıyla Genel Yayın Yönetmenliğine Ünal Tanık getirildiğinden itibaren intihar haberlerine mesafeli duruşumuz var. Aslında alınmış özel karar yok, ancak aynı basın ahlakının içinde yetişmiş gazeteciler olarak, duyurulmasında kamusal yarar bulunmadıkça mümkün olabildiğince intihar haberi vermemeye özen gösteriyoruz…

Kamusal yarar tanımı, her ne kadar muğlak ve günün psikolojik ortamına göre tartışılabilir görünse de bize göre en makul tanım. Örneğin Babıali’de insanlar ‘ibret’ alsın diye yayınlanan intihar haberleri vardı ki o dönem bunu da kamusal yarar olarak görebilirdiniz. Fakat günümüzde bilimsel araştırmalar bize bu haberlerin ibret olmadığını, bilakis örnek teşkil ettiğini gösteriyor.  Kurbanın masum ve çaresizliği psikolojisi bozuk insanlara böylesi ölümü çıkış gibi gösterebiliyor. Hatta ‘bari ölerek haber olayım’ çaresizliği içinde olanların varlığına şahidiz.

Hatırlarsınız bir dönem televizyonlarda sırf yüksek reyting sağladığı için intihar gösterileri bile haber olurdu. O dönem intihar gösterilerinde patlama yaşandı. Haberler azaldıkça, intihar gösterisi yapan kalmadı. Bu nedenle intihar girişimi ne kadar medyatik olursa olsun uzak durmaya gayret ediyoruz…   

Sitemizde yayınlanan intihar haberleri üçe ayırıyorum. Töre baskısının doğurduğu intiharları yayınlıyoruz. Çünkü sosyolojik sebeplerine bakıldığında  bunların aslında birer cinayet olduğunun bilincindeyiz. Tetiği çekenin kurbanın kendisi olması, katilinin kendisi olduğu anlamına gelmez.   Aynı şekilde anne baba ve çevre cehaletinin baskısı sonucu oluştuğuna kanaat getirdiğimiz intiharları da bu  çerçeve içinde yayınlayabildiğimiz oluyor.

Cinnetin doğurduğu ya da suçluluk psikolojinin mecbur ettiği intiharlar var. Bunları da kılı kırk yararak gerekirse yayınlıyoruz. Mesela, Ergenekon davası sürecinde yaşanan subay intiharları ya da borsada tüm servetini yitirerek ailesini katlettikten sonra intiharı çıkış gören aile fertleri gibi…

Bir de, 7 yıl içinde sayısı bir iki ile sınırlı olsa da beşer şaşar  kabilinden sehven yayınlanan haberler var. Genelde, yeni işe başlamış arkadaşlarımızın dikkatimizden kaçan haberleri bunlar. Fark ettiğimiz takdirde siliyoruz zaten bunları…”   

Görüldüğü gibi Haber 7 kurulduğu günden buyana intihar haberlerini süzerek yer veriyor. Sadece intihar değil, aynı zamanda 3. Sayfa diye tabir ettiğimiz diğer polis adliye vakalarını da büyütmeden vermeye çalışıyor.

Bunları verirken de topluma örnek oluşturmayacak, kamu yararı sağlanacak bir üslupla sunuyor.

Haber 7 çalışanlarını bu konulardaki hassasiyetlerinden ötürü kutluyorum. Böyle bir ekiple çalıştığım için de gurur duyduğumu belirtmeden geçemeyeceğim.

Sabah Okur Temsilcisi Yavuz Baydar intihar haberlerini işlediği yazısında intihar haberlerinin özendiriciliğinin fark edildiği dönem sonrası yapılan çalışmalardan bahsederek 1989’da ABD’de yapılan bir toplantıda alınan karar ve tavsiyeleri aktarmış. İsteyenler Yavuz Baydar’ın köşesinden yazıyı okuyabilir.

Ben burada başlıklar halinde özetleyeceğim:

 -İntihar nedenini aşırı basite indirgenmemeli.

-Sürekli intihar haberleri 15-25 yaş arasındaki gençlere intihar fikrine odaklanmalarına neden oluyor.

-Bu tür haberler çok öne çıkarılmamalı ve dramatik içerikli fotoğraflar kullanılmamalı.

-İntihar yöntemi örnek oluşturacak şekilde anlatılmamalı.

-İntihar girişimleri sorunların çözümü için bir yol olarak gösterilmemeli. (Sevdiğine kavuşamayan, iş bulamayan kişilerin sorunlarının çözülmesi gibi)

-İntihar eden yüceltilmemeli ve kahramanlaştırılmamalı.

BİR DE SAVAŞ ÇIKSA

Geçen haftaki yazımda spora fazla bulaşmayacağım demiştim ama ben bulaşmasam o beni rahat bırakmıyor. Sporun yüzde 90’ını futbolun oluşturduğunu düşünüp buna ‘futbol sadece futbol değildir’ sözünün eklediğimizde ister istemez sporun ve futbolun içinde buluyoruz kendimizi.

Şimdi gelelim bu haftanın beni ilgilendiren spor başlığına  Başlığımız ‘Pendik-Sakarya savaşı 1’i ağır 5 yaralı’… Önce ‘savaş’ın kelime anlamına bakalım: . 1.  Devletlerin diplomatik ilişkilerini keserek giriştikleri silahlı mücadele, harp, cenk:  2. Uğraşma, kavga, mücadele. 3. Hayvanların birbirleriyle yaptığı mücadele: Kartallarla leyleklerin savaşı. 4. Bir şeyi ortadan kaldırmak, yok etmek amacıyla girişilen mücadele: Veremle savaş.

Editör burada kelimeyi ikinci anlamıyla kullanmış ‘Uğraşma, kavga, mücadele’ başka türlü yorumlamak pek uygun olmayacaktır.

Fakat haberin içeriğinde çok net bilgiler yok. Özellikle taraftarlar arasında çıkan bir arbededen bahsedilmiyor. Farklı kaynaklardan gelen haberlerde de taraftarlar arasında bir gerilim yaşandığından bahsedilmiyor. Birinci yanlış iki takımın taraftarlarının karıştığı bir olay olarak lanse edilmesi. Haberlere baktığımızda olaylar iki takım taraftarı arasında değil, polisle Sakaryaspor taraftarı arasında çıktığını görüyoruz. Zaten CİHAN’ın haberi de ortada bir gerilim olduğu anlaşılıyor ama neden ve nasıl olduğu konusunda muğlak ifadeler var.

Olay anında yetersiz bilgi olduğu için haber bu şekilde yazılmış olabilir. Birçok taraftar ise yorumlarında polisin hiç gerek yokken tribüne gaz bombası attığını ve çıkan karmaşada insanların yaralandığını belirtiyor. İkinci ihtimal de polisle kötü olmak istemeyen muhabir olayın bu yönünü görmek istememiştir.

Ama Haber 7’ye ulaşan bilgiler dahilinde bu başlıkta ‘Savaş’ ifadesinin kullanılmaması gerektiğini düşünüyorum.

Basın Meslek İlkeleri, Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi vb etik kodlar içinde ‘Gazeteci; her türden şiddeti haklı gösterici, özendirici ve kışkırtan yayın yapamaz.” İfadeleri vardır. Savaş ifadesini okuyan bir Pendiklinin stada koşup savaşa karışma ihtimalini de düşünmek geriyor.

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nde Gazetecinin Doğru Davranış Kuralları bölümünde şu ifadeler yer alır; “Özdeşleşme: Gazeteci, uzmanlık alanı ne olursa olsun öncelikle gazetecidir. Polis muhabiri, polis veya sözcüsü, spor muhabiri kulüp yöneticisi veya sözcüsü, herhangi bir partiden sorumlu muhabir onun üyesi veya sözcüsü gibi davranmamalı ve bu yönde, yayın yapmamalıdır.”

Özellikle muhabirlerin dikkat etmesi gereken bu maddeyi editörlerin de gözden kaçırmaması ve gelen haberleri iki kere süzgeçten geçirmesi gerekiyor.

Özetle bir spor müsabakasında çıkan olaylara ‘savaş’ demek ne kadar yanlışsa, haberi objektif  bir biçimde vermek de o kadar gerekli.

AJDAR HABERİ

Bazen mizah unsuru içeren haberlere ve görüntülere de yer veriyoruz. Bunlardan biri geçtiğimiz hafta yayınlanan “Hasan Şaş benzetmesi Ajdar’ı çıldırttı” başlıklı haberdi. Gayet eğlenceli, kimsenin kişilik haklarını zedelemeyen bir haber olduğunu düşünüyorum. Bazı yorumcularımız var ki bu tür haberlere hemen;‘Haber 7’ye yakışmadı, bu haber mi şimdi? Biz ciddi haberler istiyoruz’ serzenişlerinde bulunuyorlar. Neyse ki bu tür yorumlar çok fazla olmuyor, olayı kendi çerçevesinde değerlendiren okurlar da oluyor. Örneğin bu habere yapılan bir yorum: “Hz. Mevlana yaşasaydı Ajdar’a ‘gelme’ derdi.”

SRET REBAH

Bir tebrik de bu başlığı atan editöre: “netsreT naşunok kılzısrıh iseteç idlitreköç” (Tersten konuşan hırsızlık çetesi çökertildi) Habere uygun bir başlıkla konuyu duyuran Haber 7’den sonra başka siteler de bu şekilde haberi kullandı. Tabi Haber 7 başlığı ters yazar da yorumcu geri kalır mı? Okuruyla bütünleşen bir site boşuna demiyoruz.  Tabi ‘müzmin muhalifler’ yine bu habere de muhalefet ediyor ancak editöre katılıp yorumunu ters yazanlarla, editörü tebrik edenler çoğunlukta.

MOBİL UYGULAMALAR

Geçtiğimiz günlerde mobil uygulamalarla ilgili çalışmaların devam ettiğini belirmiştik, iPhone uygulaması Salı günü itabariyle hayata geçti.

Diğer mobil uygulamalarla ilgili çalışmalar devam ediyor. En kısa sürede hayata geçecek inşallah.

İhsan AYDIN - Haber 7
Okur Temsilcisi
ihsan.aydin@haber7.com