Başbakan ziyaret etmişti! Kim bu Gökoğuzlar?

Serkan Üstüner Haber7.com

Başbakan Binali Yıldırım'ın Gagavuzlar'a ziyareti sonrası gözler bu Türk soyuna çevrildi. Herkesin merak ettiği Gökoğuzların kimliklerine dair merak edilenleri Doç. Dr. İlyas Topsakal'a sordum. 

Malum başbakanın ziyareti sonrası kamuoyunda şöyle bir algı oluştu, kim bu Gagavuzlar? Romanya ile Ukrayna arasındaki Moldovanın özerk bölgesinde yaşayan Gökoğuzlar kimlerdir ve nereden gelmişlerdir?

Gökoğuzlar, bugünkü Moldova Cumhuriyetine bağlı bir Özerk devlet. Günümüzde ki Gökoğuz devleti veya Gagavuz devleti yaklaşık 1800 metrekare ve 220 bin, dünyayı da kattığımız zaman zannediyorum 300 bini bulmayan nüfusa sahip.

Gagavuzların göç yolu nerede? 

 Tarihsel olarak birkaç tane varyans var ama en tutulanı, tarihin en çok tuttuğu ve üzerine en çok düşünüleni Gökoğuzların Oğuz boyuna bağlı bizim gibi Anadolu‘dan göçler gibi Oğuzların bir kolu olduğunu söylüyor tarihçiler. Bu şöyle delillendirilebilir hikayesi de şöyledir, en çok tutan ve en çok yazılanı söylüyorum, Rus tarihçiler ve Bulgar tarihçiler özellikle Romen tarihçiler farklı farklı bilgiler verebilirler ama hem Türkçe konuşmalarından hem de bizi ilgilendiren tarihi itirabi ile ve en çokta delil bulunan Rus tarihçiler bunu söylüyorlar.

GÖÇ YOLU NASIL BAŞLADI?

15 bin kişiyle buraya yerleştikten sonra kendi hayatlarını, çiftçilikleri geleneksel hayvancılıkla uğraşırlar. Küçükbaş veya büyükbaş hayvancılık yaparlar. Bizans’la beraber sınır koruyuculuğu da yapmaya başlıyorlar. Kısa bir dönem devletleştikleri de söylenir. Bizans'la da problem yaşayınca tuna nehrinden doğuya doğru göç ederler. Yani Romanya ve Moldova’nın bugünkü yerine göç ediyorlar. Daha sonra Komrat'a doğru gelirler. O alanda dolaşırlar. Dolaşırken de Hristiyan Ortodoks nüfusun içinde kalırlar. O zamanlar bildiğiniz gibi Müslüman grubun Hristiyan devleti arasında yaşaması çok olanaklı değil. Çünkü kimlikler Hristiyanlık üzerinden gidiyor.

Hristiyan olma sebeplerinden biri de orada kalabilmek değil mi?

Bana göre öyle evet.  Hristiyanların kültürlere çok fazla  müsamaha gösterdiklerini görmüyoruz. Yavaş yavaş eriyorlar.

SARI SALTUK SONRASI DAĞILIYORLAR

1200'lü yıllarda bölgede Bizanslılar var. Bu dönemde Bizans yukarıda Slav Kiev Rus Knezliği var. Yukarıda Polonya var. Polonya’nın da sağ tarafı o dönemde Prusya, yukarıda Ukrayna bozkırlarının yarısı Ortodoks yarısı Katolik. Bulgar bölgesi ise Ortodoks. Bizimkiler Anadolu’dan şeye gidince dayıları da Bizans İmparatoru olduğu için Bulgaristan’a yerleşiyorlar. Gittiklerinde Müslüman bunlar. Sarı Saltuk Gökoğuzlarla ilgili onların destanı. Sarı Saltuk’ta onların hem imparatoru hem beyi hem de aynı zamanda dini otoritesi. Sarı Saltuk öldükten sonra zaten onları yavaş yavaş orada Hristiyanlaşmaya başlıyorlar ve orada yerleşiyorlar. 

Öz Türkçelerini yitirmemelerinin sebebi normalde geçmiş Türk boylarına baktığımız zaman İslam kimliği dışındaki dinlere sirayet edenler Bulgarlar gibi hazar Türkleri gibi kendi öz kimliklerini yitiriyorlar ama Gagavuzlarda bu istisna hocam bunu neye bağlıyorsunuz?

Gagavuzlar Türk dilli gruplar içinde kalıyor. Yani mesela Bulgaristan Dobruca’dalar. Osmanlı oraya geliyor 1400'de. Osmanlıların içinde yaşıyorlar hepsi Türk zaten orada.

NASIL ÖZERK OLDULAR?

Günümüzdeki durumundan bahsetmek lazım bence önemli olan o.

1991 den sonra Rusya Sovyetler Birliği dağılınca bütün bölgede problemler yaşandı. Aslında bu Gagavuz bölgesinde Ruslar ile Romanya arasında Ukrayna'yı tercih etmeyip Romanya’yı tercih ettiler. Sonrada Moldova'yı tercih ettiler. Moldova'da rahat oldukları için. Moldova onlara daha özgürlük verdiği için orayı tercih ettiler. İlk bağımsızlık mücadelesini Stephan Topal'la başlattılar. Stephan Topal bir gazeteci. Bir başka liderleri daha vardı. Gagavuzlar, Moldovalar'a karşı şunu başardılar: Gagavuz dilini, tarihini, kültürünü ve kendi gelecekleri hakkında söz söyleme hakkını ve bayrak hakkını kazandılar. Bayrakları da mavi beyaz kırmızı ve üzerinde de şekli olan yıldızları olan bir bayrak. 1991'den sonra Türkiye buraya yardım etmeye başladı. Hatta ilk açılan ofislerinden birisi Gagavuz bölgesinde TİKA  kurdu.  Atatürk döneminden hemen sonra 130'a yakın öğrenci getirip öğretmen yapıp köylere gönderilmiştir. Türk dünya araştırmaları vakfı Turan Yazgan, Allah rahmet eylesin hoca o bölgeye özen gösterdi ve öğretmenler gönderdi. Basılmış alfabe gönderdi. Türkçelerini geliştirsinler diye.  1991’den 1997’ye kadar yüzlerce öğretmen gitti ve yüzlerce alfabe gitti ve orada yeniden yaygınlaştı. Çoğu Gagavuz yazın veya dönemin belli kısımlarında Türkiye'ye gelir çalışır parasını kazanır kışın gider orada yer. Aynı Kırım gibi. Dinleri farklıdır ama kurban keserler. Ne kadar Hristiyan olsalar dahi bayramları falan aynı Anadolu Müslüman Türkleri gibidir. Yani evlilik, doğum, ölüm törenleri bize benzer.  Hıdrellez yani bahar bayramı aynı bizdeki gibi orada da kutlanır. Bizim halk inanışı ne ise, İslam'ın içindeki halk inanışı ne ise aynı şekilde inanış Gagavuz bölgesinde de devam eder.