Bel fıtığı neden olur ve nasıl geçer? Bel fıtığı tedavisi…

Şiddetli bel ağrıları ve bu ağrıların bacaklara doğru vurması şeklinde baş gösteren bel fıtığı neden kaynaklanır? Hayat kalitesi olumsuz olarak etkileyen bel fıtığı, bel bölgemizde bulunan omurgaların arasındaki disk eklemlerinin zamanla hasar görmesi nedeniyle ortaya çıkar. Yaşlandıkça azalan ve omurların hareket imkanını sağlayan sıvının azalması fıtık problemini de beraberinde getirir. Peki, bel fıtığı nasıl geçer? Bitkisel çözümler, fizik tedavi ve egzersizler bel fıtığı için çözüm müdür? 

Bel fıtığı nedir, neden olur?

Bel omurgası arasında bulunan disklerin hasar görmesi ile sinirler sıkışır ve fıtık ortaya çıkar. Bel fıtığının bilimsel açıklaması ise şöyledir; silindir biçimde 24 adet omurun üst üste birleşmesinden oluşan omurgamızda; Lumbar bölge olarak adlandırılan bel bölgesinde L1, L2, L3, L4 ve L5 olarak numaralandırılan 5 omur bulunur ve bunlar içeri doğru bir yaylanma oluşturacak biçimde dizilir. En alttaki L5 omuru omurgamızı “sakrum” adı verilen, her iki kalça kemiğinin ortasında yer alan üçgen biçimli kemikle birleştirir. Omurlar birbirinden “disk”lerle ayrılırlar.

Sağlıklı bir disk omurgada tıpkı araba amortisörü gibi şok emici olarak çalışır. Disklerimiz omurgayı yer çekimine karşı ve atlama, çekme, itme gibi güçlü hareketlerden korur. Fıtıklaşma diskin merkezindeki çekirdek dışarı doğru basınç yapmaya başladığında oluşur. Çekirdek dış halkalara basınç yapar, halkaların bir bölümü çatlar ve disk dışarı doğru kabararak fıtıklaşır. Disk çekirdeğinin dışarı doğru kabarması bel fıtığı olarak adlandırılır. Yerinden oynayan disk ise beyne iletilen sinirlere baskı yapar ve şiddetli ağrılar baş gösterir. Bel fıtığının en önemli belirtisi belden başlayarak bacaklara doğru yayılan ağrı ve uyuşmadır.

Bel fıtığı olanların bacakları neden ağrır?

Bel fıtığı ile beraber bacaklarda oluşan siyatik ağrısının nedeni, büyük hasar görmüş disklerden çıkan jel yapı dış çeperi aşarak dışarı çıkar. Bu devreden sonra bel ağrısı dinebilir. Ancak bacak ağrısı çok daha şiddetlenerek siyatik bacak ağrısına dönüşür. dışarı çıkan jelimsi yapı iltihaba yol açarak, sinirlere yaptığı baskı ile beraber bacaklarda uyuşma ve zayıflığa neden olur.

Bel fıtığı belirtileri nelerdir?

Bel fıtığı normal şartlarda vücuda verdiği sinyallerle kendini belli etse de bazen de gizli seyirde ilerleyebilir. Ağrı, uyuşma vb. belirtiler vermeden oluşan bel fıtıkları da görülmüştür. İşte, bel fıtığının en yaygın belirtileri;

-Şiddetli ve uzun süren ağrılar; bel fıtığının en büyük habercisi belden başlayarak bacaklara doğru uzanan hat boyunca hissedilen şiddetli ağrıdır. Bu ağrılar öksürük, hapşırık vs. ani hareketlerle şiddetlenir ve tutulmalar meydana gelir. Bu ağrılar bel, kalça, bacak, ayak ve en son parmaklara kadar hissedilebilir.

-Uyuşukluk, yürümede zorluk ve hareketlerde zayıflama; bel fıtığına sahip olan kişilerde sık görülen belirtilerden biri de bacaklarda ağrı ile beraber görülen uyuşma, karıncalanma ve zayıflıktır. 

-Sinir kökü ağrıları: siyatik; bel fıtığına sebebiyet veren omurgalarda bulunan hasarlı disklerin siyatik sinirine baskı yapması sonucu oluşan ağrılardır. Siyatik ağrıları dış çeperi aşan jelimsi dokunun iltihaba neden olması sonucu uzun hat boyunca devam eden sinirlerde tahriş meydana gelebilir.

Bunun sonucu ise belden bacaklara, kalçalara ve ayaklara kadar uzanan siyatik ağrıları görülebilir. Ağrı, uyuşma ve karıncalanma her iki bacakta değil de yalnız bir bacakta da olabilir. Çünkü her bacakta ayrı bir sinir hattı bulunur.  

-İğnelenme, karıncalanma ve yanma hissi; hasar gören disk siyatik sinirleri dışında, omurganın çevresinde bulunan başka bir sinire de baskı yapabilir. Oluşan bu baskı ile karıncalanma ve iğnelenme hissi oluşur.

-Tuvaletini tutamama; bu belirti fıtığın son evrelerinde görülür ki fıtığın çok kritik şekilde ilerlediğinin de habercisidir.

Bel fıtığı kimlerde daha sık görülür?

Bel fıtığı ilerleyen yaşlardaki bireylerde daha sık görülür. Bunun nedeni disklerde bulunan sıvının zaman içinde yıpranması ve azalmasıdır. Dolayısıyla çocuklarda ve gençlerde bel fıtığı riski yaşı ilerlemiş kişilere göre çok daha azdır. Birçok risk faktörü ile beraber daha fazla görülmeye başlanan bel fıtığına orta yaş bireylerin %25-30'luk kısmında daha sık rastlanır. Bel fıtığının görülme sıklığı açısından erkek ve kadınlarda bir fark olmamasına karşın, hamilelerde aşırı ve hızlı kilo alımı nedeniyle sinirlere yapılan baskı sonucu bel fıtığına uğrama oranı yükselir. Bel fıtığı görülme sıklığının 30-60 yaş aralığında fazla olduğu kanıtlanmıştır.  

Bel fıtığına neden olan faktörler nelerdir? 

-Aşırı kilolu olmak ve hamilelik; dengesiz kilo omurlara ek yük bindireceği için disklerin hasar görmesine neden olur

-Hareketsiz yaşam; kasların güçsüzleşmesi ile bütün yükün omurgalara binmesi ile beraber disklerin yara alması ve fıtıklaşması ortaya çıkar

-Sigara tüketmek; sıvı kaybına neden olur ve iyileşmeyi zayıflatır

-Ani hareketler yapmak; bir şey kaldırırken, iterken ya da yataktan kalkarken vs. yapılan yanlış ve ani hareket direk olarak omurgaya baskı yapar

-Omuz üstüne yük kaldırmak

-Çömelmek yerine belden eğilerek bir şey kaldırmaya uğraşmak

-Yaralanmalar; merdivenden düşme benzeri kazalar

-Masa başında bel desteği olmadan uzun süre çalışmak

-Sık araba kullanmak; uzun saatler boyunca oturmak ve buna eklenen motor titreşimleri omurgaya ve disklere baskıyı arttırabilir

-Hareketsiz meslek hayatı, ağır yüklü işlerde çalışma ya da yanlış spor faaliyeti de bel fıtığının risk faktörleri arasındadır.

Bel fıtığından korunmak için bunları ihmal etmeyin!

*Bel ve karın kaslarını güçlendirmek için bir eğitmen gözetiminde doğru egzersizleri yapın. Bu faaliyetler omurga disklerine baskı yapan yükü hafifletir.

*Masa başı bir işiniz varsa; belirli aralıklarda hareket etmeye ve oturacağınız koltuk, sandalyenin beli, kavrayan doğru pozisyona sahip olduğuna dikkat edin.

*Yerden bir şey alacakken ve ya kaldıracakken; belden değil dizlerden çömelerek uzanın.

*Araba kullanırken; direksiyona yakın oturun ve oturduğunuz koltuğun yüksekliğini azaltın. Dizler kalça seviyesinden yukarıda bulunmalıdır.

Bel fıtığından korunmak için bu hareketleri yapın!

1. Sırt üstü yatarken önce bir bacağınızı 90 derece kaldırınız. Sonra aynı hareketi diğer bacağa uygulayınız.

2. Bacaklarınızı uzatarak sırt üstü yatınız. Bir dizinizi kırınız. O dizinizi elleriniz ile kavrayıp göğsünüze doğru çekerken diğer bacağınızı yere yapıştırınız. Aynı hareketi diğer bacakta tekrarlayınız.

3. Sırt üstü yatarak dizlerinizi kırınız. Ellerinizi dizleriniz üzerinde kenetleyip göğsünüze doğru çekerken başınızı dizlerinize değdirmeye çalışınız.

4. Sırt üstü yatarken mümkün olduğu kadar bir dizinizi göğsünüze çekiniz, diğerini düz tutunuz. Aynı hareketi diğer bacağa uygulayınız.

5. Ellerinizi dizlerinizin üzerinde kenetleyip bacaklarınızı göğsünüze çekiniz. Bu durumda içinizden 10'a kadar sayınız. Bu esnada omuzlarınızı yerden kaldırmayınız. Daha sonra kollarınızı ve ayaklarınızı serbest bırakınız.

6. Belinizi yere yapıştırarak öylece tutunuz. İçinizden 1'den 10'a kadar sayınız. Daha sonra serbest bırakınız. Bu hareketi tekrarlayınız. Bu esnada nefesinizi normal şekilde alıp veriniz.

7. Ayakta dik durunuz. Ellerinizi masa veya bir iskemlenin kenarına dayayınız. Dizlerinizi kırarak yere çökünüz ve sonra ayağa kalkarak gevşeyiniz.

8. El ve dizlerinizin üzerinde dururken kollarınız dik olsun. Önce kedi gibi belinizi çukurlaştırıp 10'a kadar sayınız. Sonra çenenizi göğsünüze doğru çekerken sırtınızı kamburlaştırarak yine 10'a kadar sayınız ve gevşeyiniz.

9. Önce diz üstü dik oturunuz. Sonra kollarınızı ileriye doğru uzatınız. Mümkün olduğunca öne doğru eğiliniz ve bu vaziyette 10'a kadar sayınız. Tekrar diz üstü oturur pozisyondaki ilk konumunuza dönünüz.

Bel fıtığı teşhisi nasıl konur?

Bel fıtığı teşhisi; fiziksel ve nörolojik muayene bulgularının yanı sıra, röntgen, MR, tomografi sıklıkla kullanılır. EMG denilen sinir ölçüm testi ile sinirlerin elektro fizyolojik tetkiki gerekebilir. Ayrıca 35 yaş altı hastalarda düz bacak testi de uygulanabilir. Tüm tetkik ve bulgular sonucunda kişinin durumu değerlendirilerek tanı konur. 

Bel Fıtığı Nasıl Tedavi Edilebilir?

Kişiden kişiye göre değişen bel fıtığı tedavisi cerrahi müdahale gerektiren ve gerektirmeyen şeklinde gruplandırılabilir.

Cerrahi dışı tedaviler şu şekildedir;

Dinlenme: Şiddetli bel ağrısını dindirmek için genellikle 1-2 günlük yatak istirahati yeterli olacaktır. Uzun süre ayakta kalınmaması gerekir ancak uzun süre oturmak da iyi değildir. Hareketler yavaş ve kontrollü olmalıdır. 

İlaçlar: Doktorun önerdiği kas gevşetici veya ağrı kesici ilaçlar alınabilir.

Fizik tedavi: Fıtığın nispeten ilerlediği durumlarda başvurulan fizik tedavi; bel fıtığına yönelik belli hareketler bel kaslarını ve karın kaslarını güçlendirmeye yardımcı olabilir. Fizik tedavide ilk günler ağrılarda artma olabilir. Bu geçici ve normal bir durumdur.

Epidural Steroid Enjeksiyonu: Bölgesel ödemi ve yangıyı azaltmak için bölgeye iğne yapılır. Belirtilerin azalmasında en etkili yöntemlerden biridir ancak daha çok şiddetli ağrı olduğu durumlarda tercih edilir. Son zamanlarda en çok tercih edilen yöntemlerdendir ancak her bel ağrısı için değil fıtık ağrısı için uygundur.

Cerrahi müdahaleler;

Micro cerrahi ile yapılan müdahaleler; idrarını tutamama, ayakta duramama gibi ilerlemiş belirtilerin sonucunda yapılabilir.

Bölgesel anestezi ile yapılan mikrodiskektomi yöntemi eski korkutucu bel fıtığı ameliyatlarının aksine sinirlere zarar vermeyen, hastanın 7-8 saate ayağa kalkabileceği bir cerrahi yöntemdir. 

Endoskobik bel fıtığı ameliyatı 1cm'lik bir kesiden fıtıklaşmış disk alanına sokulan 4 mm'lik bir endoskop yardımıyla ekrandan cerrahi saha görülerek gerçekleştirilir. Ameliyatlar lokal ve epidural anestezi altında gerçekleştirilebilir. Ancak her fıtık bu yöntem için uygun değildir. 

Bel Fıtığına Bitkisel Çözüm...

Prof.Dr. İbrahim Saraçoğlu'ndan bel fıtığına alternatif bitkisel kürler;

Taze Kozalak İle Bel Fıtığı Kürü
4-5 gram taze temiz kozalak, 1 bardak suyun içerisine atılır ve 10 dakika kadar kaynatılır. Hazırlanmış olan bu karışım tatlandırılarak, günde 1 bardak ölçüde içilir.

Defne Yaprağı İle Bel Fıtığı Kürü
10 gram kadar defne yaprağı, 5 dakika süre ile kaynatılır. Bir süre demlendikten sonra günlük 2 bardağı aşmayacak şekilde tüketilir.

Rezene İle Bel Fıtığı Kürü
5 gram kadar rezene tohumu, 1 bardak kaynamış suyun içine atılır ve demlenmesi beklenir. 3 dakika kadar demlendikten sonra günde 2 bardağı aşmayacak şekilde tüketilir.

Kırkkilit Otu İle Bel Fıtığı Tedavi Kürü
1 bardak kadar klorsuz su, cezvenin içine alınır. Üzerine 2-3 parça kırkkilit otu eklenir. 5 dakika kadar kaynatılır. Ilınınca, lapa olan kısmı bele sürülür. Bu uygulamanın 2-4 hafta süre boyunca tekrarlanması gerekmektedir. Lapa kısmından kalan suyu ise günde 1 bardak ile sınırlı kalmak şartıyla içilebilir. Ya da banyo sonrasında bu su, son durulama suyu olarak bel kısmına dökülebilir.