"Ağlayan gelin" korumaya alındı

YASİN DİKME - Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin bazı kesimlerinde doğal olarak yetişen ve halk arasında "ağlayan gelin" olarak nitelendirilen ters lale ile Adıyaman lalesinin Şanlıurfa'da kültür üretimi yapılacak.

Güneydoğu Anadolu Projesi Tarımsal Araştırma Enstitüsü Merkezi (GAPTAEM) Müdürü İbrahim Halil Çetiner, AA muhabirine yaptığı açıklamada, başlattıkları "Doğal Çiçek Soğanlı Bitkileri Koruma" projesi ile bölgede kaybolmaya yüz tutmuş laleleri, özellikle de ağlayan gelin olarak bilinen ters lale ile Adıyaman lalesini tarıma kazandırmayı hedeflediklerini söyledi.

Proje sayesinde birçok bitkinin kaybolmasının önüne geçileceğini belirten Çetiner, "GAPTAEM olarak yüksek bölgelerde yetişen endemik bitkilerden olan ters laleleri, kültüre almış olduk. Laleleri topladık korumaya aldık. Şimdi de çoğaltımını yapıyoruz. Önümüzdeki yıllarda da küçük çiftçilere dağıtımını yapacağız." dedi.

Çetiner, ters lalelerin çiftçiler için yeni bir gelir kaynağı olacağını ifade ederek, şöyle konuştu:

"Bu projemiz, daha önce İstanbul Üniversitesi Ezacılık Fakültesi ile yürütülen projenin devamı niteliğinde. O projede Türkiye'nin endemik bitkileri, soğanlı bitkileri toparlanmıştı. Biz de bu bölgeye has olan özel bitkileri toparlamıştık, koruma altına almıştık. Merkezimizin 10 dönümlük arazinin bir bölümünü bu projeye ayırdık. Burada bitkiler üretilip, önümüzdeki yıllarda çiftçilerimize dağıtımı sağlanacak. Bilindiği gibi ters laleler bölgenin özel ve kadim bitkisi olmasına rağmen yurt dışına çıkarılmaya çalışılan bir bitki ve eczacılık ile kozmetik sanayisinde kullanılan bir bitki. Park ve bahçe dizaynında da kullanılan, güzel görüntüsü olan bir bitki türü. Bizler bu bitkiyi korumaya alıp, çoğaltımını sağlayarak, çiftçilerimize bir gelir kaynağı olanağı sağlayarak, bu tür bitkilerin kaybolmasını engelledik."

- Türkiye'de 900'e yakın soğanlı bitki türü var

Proje sorumlusu Ziraat Mühendisi Ufuk Rastgeldi de Koruklu Talat Demirören Araştırma İstasyonu'nda ters lalelerin ıslahına yönelik çalışma başlattıklarını söyledi.

İstasyonda bitki türlerine yönelik çeşitli çalışmalar yürüttüklerini aktaran Rastgeldi, projeyle doğada ender bulunan bitkilerin kaybolmasını önlemeye çalıştıklarını belirtti.

Rastgeldi, soğanlı bitkilerin birçok tehlikeyle karşı karşıya olduğunu dile getirerek, "Soğanlı bitkilerin bilinmeyen türleri var. Bizler bu türleri ortaya çıkarıp ıslahını yapacağız. Türkiye'de bu bitkilerin 900'e yakın türü bulunuyor. Şu anda bölgede çoğunlukla ağlayan gelin ve Adıyaman lalesi var. Bizler bu türlerin ekimini yaptık ve çoğaltılmasını sağladık. İleri ki dönemlerde üreticilerimize dağıtacağız." dedi.

İlaç sanayinde de kullanılan ters lalenin getirisinin de yüksek olduğuna dikkati çeken Rastgeldi, şöyle devam etti:

"Amacımız, bunun üretimini teşvik etmek. Bakımı ve yetiştirilmesi kolay bir bitki, fazla su istemiyor. Doğal yağışlarla yetinebiliyor. Yalnız sıcak havaya dayanamıyor. Bizler de bitkinin sıcaktan etkilenmemesi için alanın üzerini gölgelikli kapatıyoruz ya da soğanları söküp depolarda korumaya alıyoruz. Yürüttüğümüz projeyle bitkiyi koruyacak ve kaçak sökülüp doğada kaybolmalarının önüne geçmiş olacağız."

Rastgeldi, gelecek dönemlerde soğanlı bitkilerin diğer türlerine yönelik de ıslah çalışması yapacaklarını sözlerine ekledi.