3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde çalışmalar devam ediyor

Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ndeki Roma İmparatorluğu'nun doğuda son garnizonu olan ve Mithras Tapınağı'na sahip 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde, kazı evindeki kamp çalışmaları nedeniyle verilen aranın ardından kazıya yeniden başlandı. Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu yılın yeni çalışmalarından birinin, yönetim merkezini ortaya çıkarmak olacağına dikkat çekip, "Zerzevan Kalesi'nin yüksek noktasında yer alan, kentin yönetildiği ve yöneticilerinin yer aldığı büyük kompleks yapıda çalışmaları başlatacağız, ilk defa. Yılın sonuna kadar bu kazılarda önemli aşama katetmeyi düşünüyoruz. Hatta yapının büyük kısmını açmayı planlıyoruz" dedi.

Çınar ilçesi yakınlarındaki UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde başlatılan kazılar, 7 yıldır devam ediyor. Mithras Tapınağı'na sahip, Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son askeri garnizonu olan tarihi kale, toplam 60 bin metrekare üzerinde yer alıyor. 12- 15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yeraltı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan tarihi kalenin 1800 yıllık girişi de gün yüzüne çıkarıldı.

'KENTİN YÖNETİLDİĞİ YAPIDA ÇALIŞMALARI BAŞLATACAĞIZ'

Kazı evindeki kamp çalışmaları nedeniyle verilen aranın ardından kazıya yeniden başlanılan Zerzevan Kalesi'nin Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu yılın yeni çalışmalarından birinin, yönetim merkezinin ortaya çıkarılması olacağını söyledi. Doç. Dr. Coşkun, 2014'te başladıkları kazı çalışmalarında kısa sürede çok önemli yapıları gün yüzüne çıkardıklarını dile getirerek, şunları söyledi "Zerzevan Kalesi, Roma'nın askeri yerleşimi ve dünyanın en iyi korunmuş garnizonlarından biri. 2014 yılında ilk defa kazı çalışmalarına başlamıştık ve 2021 sezonunda Ocak ve Şubat aylarında kazı evindeki kamp çalışmalarından dolayı ara verdik. Mart ayı itibarıyla kazı çalışmalarına tekrar başladık ve Aralık sonuna kadar bu çalışmalar kesintisiz olarak devam edecek. Zaten Zerzevan Kalesi, 12 ay boyunca devam eden bir kazı çalışması ve önemli bir proje. Biz ilk 2014 yılında başladık ama kısa sürede birçok sonuca ulaştık. Aslında buradaki çalışmalar hem bölgenin tarihinin aydınlatılması açısından hem de bölgenin turizmi açısından çok önemli. Birçok yapıda çalışıldı, askerlerin ve sivillerin kaldığı konutlar, yeraltı geçitleri, su kanalları, sarnıçlar ve en önemli yapılardan birisi Mithras Tapınağı yani Mitraem ortaya çıkarıldı. Ve 2017 yılında başlayan Mitras Tapınağı'ndaki kazılar, 2020 yılı itibariyle çevresindeki Mitraem ile bağlantılı yapılarla devam edecek. Yeraltı kilisesi, büyük kilise, güney kulesi, surlar, surlardaki ana giriş bölümünü ortaya çıkarmıştık. Sur hattında da bir çalışma yürüteceğiz. Surlara bakıldığı zaman 8- 9 metreye kadar korunduğunu görüyoruz ve Zerzevan Kalesi'ndeki yerüstü şehrinde 4 ile 8 metre arasında dolgu var. Aslında büyük bir yeraltı şehri de var. Bu yılın yeni çalışmalarından birisi yönetim merkezi olacak. Zerzevan Kalesi'nin yüksek noktasında yer alan ve kentin yönetildiği ve yöneticilerinin yer aldığı büyük bir kompleks yapıda çalışmaları başlatacağız ilk defa. Yılın sonuna kadar bu kazılarda önemli bir aşama katetmeyi düşünüyoruz. Hatta yapının büyük bir kısmını açmayı planlıyoruz."

75 KİŞİLİK KAZI EKİBİ

Çalışmaların artarak devam edeceğine vurgu yapan Doç. Dr. Coşkun, "Bununla birlikte sadece yönetim merkezi değil yine su kanallarında çalışma yapacağız. Sosyal yaşamın ve askeri yaşamın olduğu konutlarda çalışmalar yürütülecek. Muazzam bir su sistemi var, sarnıçlarda ve yine surlarda çalışmalarımızı devam ettireceğiz" diye konuştu. 

Kazıları 75 kişilik ekiple yürüteceklerinin altını çizen Aytaç Coşkun, kazılara 'Genç Gönüllüler Projesi' ile yüzlerce gönüllünün de katılacağını belirtip, "İlk aşamada 25 kişilik bir ekiple biz çalışmalara başladık ve yıl içinde bu 75 kişiyi bulacak ama aynı zamanda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı'nın ortaklaşa düzenlediği bir projeyle gönüllüler de katılacak. Yani yüzlerce gönüllü 'Genç Gönüllüler Projesi' kapsamında, Türkiye'nin birçok üniversitesinden tarih, arkeoloji, mimarlık, restorasyon, sanat tarihi gibi birçok alandan öğrenciler gelip burada kazı yapacaklar" dedi.

'2020 YILINDA 170 BİN KİŞİ ZİYARET ETTİ'

Pandemiye rağmen 2020 yılında 170 bin kişinin Zerzevan Kalesi'ni ziyaret ettiğini aktaran Doç. Dr. Coşkun, bu sene 1 milyon kişinin ziyaret etmesini öngördüklerini belirterek, "Zerzevan Kalesi, bölgenin turizmi açısından çok önemli; 2019 yılında 420 bin kişi ziyaret etti ve bunların 70 bine yakını yabancıydı. 2020 yılında pandemiye rağmen 170 bin kişi ziyaret etti ve 2021 yılında Ocak ve Şubat aylarında 25 bine yakın kişi ziyaretçi geldi buraya. Özellikle 1 Mart itibarıyla normalleşmenin başlamasıyla birlikte bakıyoruz, Mart aynın ilk haftasında 5 binden fazla ziyaretçi buraya geldi. Bu nedenle buradaki çalışmalar bölgenin turizmi ve tarihi açısından önemli ve biz yıl sonuna kadar pandeminin ortadan kalkmasıyla birlikte 1 milyon ziyaretçi bekliyoruz. Bu da hem bölge turizmi için hem Diyarbakır turizmi için önemli" diye konuştu.