Kürt aşiretlerin evet ya da hayır tercihi

Bölgenin önemli aşiretlerinden Beritan, İzol, Ensarioğulları ve Pinyanişler büyük oranda ‘Evet’ diyecekler. Bucaklar’ın oyu ise ‘Hayır’ yönünde. Burukanlar ‘boykot’tan yana

Referanduma iki gün kala sandıktan ne çıkacağından çok ne kadar oy çıkacağı merak edilen Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sonucu BDP’nin boykotunun yanı sıra bölgedeki aşiret, tarikat ve diğer büyük siyasi grupların tavırları belirleyecek.

Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Batman, Van, Siirt, Diyarbakır, Muş ve Hakkâri gibi illerde hemen hemen her seçimde sonucu değiştirme kudreti aşiretlerin elinde. GAP Bölge Kalkınma İdaresi verilerine göre aşiret köylerinin oranı Mardin’de yüzde 83.3, Adıyaman’da yüzde 60.0, Şanlıurfa’da yüzde 55.5, Diyarbakır’da yüzde 37.5 ve Gaziantep’te yüzde 16.7. Hane reislerine kendilerini bir aşirete bağlı sayıp saymadığı sorulduğunda, yüzde 47.3’ü bir aşirete bağlılığı bulunduğunu belirtmiş. Bu bağlılık kırda yüzde 57.2’ye yükselirken, kentte yüzde 33.3’e kadar düşüyor. Yani aşiretlerin siyasi tercihleri eskisi gibi tek belirleyici değil. BDP Hakkâri Milletvekili Hamit Geylani örneğinde olduğu gibi bir aşirete dayanmadan da aşiret bölgelerinde seçilmek mümkün artık. Yine de özellikle kırsal bölgeler ve kenar mahallelerde sonuç üzerinde aşiretler etkili olacak.

İşte bölgede öne çıkan aşiretlerin referandumdaki tavırları:

» Beritan: Doğu ve Güneydoğu’nun en büyük aşiretlerinden olan Beritan Aşireti, 12 Eylül’de yapılacak referandumda ‘Evet’ oyu kullanma kararı aldı. Beritanlılar Kooperatifi Başkanı Musa Yeşiltaş, “Paketi statüko ve oligarşik devlet yapısının son bulması için yeterli olmamakla birlikte olumlu bulduğumuz için ‘Evet’ oyu kullanacağız” dedi. Ancak birçok yere dağılan aşirette yer yer farklı tercihler ortaya çıkabilir.

» Ensarioğulları: Diyarbakır siyasetinde belirleyici bir konumda bulunan aşiret, 70’li yıllardan beri Adalet Partisi çizgisindeydi. Ailenin Meclis’teki son temsilcisi Salim Ensarioğlu oldu. Bakanlık da yapan Ensarioğlu, geçtiğimiz aylarda yaptığı basın toplantısı ile 12 bin kişi ile birlikte Demokrat Parti’den istifa etti. Aşiretin önde gelenlerinden olan Galip Ensarioğlu şu an Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı’nı yürütüyor. Aşiret büyük oranda ‘Evet’ oyu verecek

» İzollar: Türkiye’nin en büyük aşiretlerinden. 30 bin oyu olduğu belirtiliyor. Zülfikar İzol şuan AK Parti Şanlıurfa Milletvekili. Anayasa değişiklik paketi görüşmeleri sırasında parmağını kırmasıyla gündeme gelmişti ismi. Aşiret büyük oranda ‘Evet’ oyu verecek

» Pinyaniş: Hakkari’de etkili olan aşiretin ileri gelenlerinden Mustafa Zeydan’ın oğlu olan Rüstem Zeydan AK Parti’den Hakkari Milletvekili. AK Parti’nin Hakkari’de referandum için güvendiği aşiretlerin başında geliyor. Büyük oranda ‘Evet’çi.

» Bucaklar: Şanlıurfa Siverek’te etkili olan Bucaklar öteden beri Adalet Partisi geleneğini sürdürüyor. Demokrat Parti’nin ‘Hayır’ kampanyası çerçevesinde büyük oranda ‘Hayır’ verecekler. Ancak bu anlamda bir kısım aşiret mensubunun sandığa gitmemesi olasılık dahilinde bulunuyor.

» Burukan: Van’da etkili olan aşiretin önde gelen aileleri arasında Kartallar ve Bedirhanoğulları geliyor. Kartalların bir kısmı CHP’de görev yaparken, Remzi Kartal gibi isimler ise BDP çizgisinde yurtdışından siyasetini yürütüyor. CHP Van İl Başkanlığı görevini yürüten Halil Kartal, Remzi Kartal’ın akrabası. Aşirette çok disiplinli bir karar merci olmasa da aşiretin büyük bir kısmı ‘Hayır’ ve ‘Boykot’ üzerinde yoğunlaşacak. Ancak özellikle CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun mitinginin çok zayıf geçmesi ve Hüseyin Çelik’in yoğun çalışmaları bir kısım aşiret üyesine ‘Evet’ kullandırtabilir.

» Rişvan: Adıyaman’da güçlü olan aşiretin Meclis’teki temsilcilerinden birisi Dengir Mir Mehmet Fırat. Aşiret tamamıyla ‘Evet’ oyu verecek

» Dirijan: Malatya’nın Arguvan, Hekimhan ve Yazıhan ilçelerinde yaklaşık 50 bin mensubu bulunan Dirijan aşireti ‘Evet’ oyu kullanacağını ilan etti.

» Parçikan: İzmir, Adana, Adıyaman, Konya ve Bursa’da 20 bin kişilik bir topluluk olan Parçikan aşireti de ‘Evet’ oyu kullanacağını deklere etti.

» Adiyan: Siirt’te bulunan aşiret ‘Evet’ oyu verecek. Bu konuda alınmış kararları bulunuyor.

» Kikan: Mardin’de bulunan aşiret referandumda sandığa giderek ‘Evet’ oyu vereceğini açıkça kamuoyuna ilan etti.

» Batikan: Muş bölgesinin en büyük aşireti. 40 bine yakın oyları var. Aşiretin büyük kısmı ‘Boykot’çu.

» Şeyhanlı: Urfa’da ikamet eden aşiret üyeleri yerel ve ulusal basına yaptıkları açıklama ile ‘Evet’ oyu vereceklerini ifade ettiler.

» Neimanlı: Urfa’da bulunan aşiretin yedi bin üyesi yakın zamanda Demokrat Parti’den istifa ederek ‘Evet’ oyu vereceklerini ilan ettiler.

» Şego: Bitlis bölgesinde etkin olan bu aşiretin 15 bine yakın oyu var. Batman, Diyarbakır, Mersin ve İstanbul’da da etkinliği var. Büyük bir kısmı ‘Evet’ diyor.

» Bekirkan: Bitlis merkez olmak üzere Hizan, Adilcevaz ve Ahlat bölgesinde etkin. Büyük oranda ‘Evet’ diyor.

» Kahramanlar: Mardin’in Kızıltepe İlçesi’nde etkin olan bu aşiretin yaklaşık iki bin oyu bulunuyor. Büyük oranda ‘Evet’ kullanacaklar.

» Ömeriler: Mardin bölgesinin en büyük aşireti olan Ömeriler’in Türkiye genelinde 20 bine yakın oyları var. ‘Boykot’ ve ‘Evet’ arasında.

» Doski: Hakkari’de CHP eski Milletvekili Esat Canan’ın öne çıktığı aşiret BDP’nin aldığı karar doğrultusunda ‘Boykot’ diyecek.

» Buldan: BDP Milletvekili Pervin Buldan’ın da bağlı olduğu aşiret ‘Boykot’ diyor.

» Tatarlar: Tatar ailesi Şırnak ve çevresinde çok etkin. Aşiret ‘Boykot’ ve ‘EVet’ arasında.

» Değerler: Diyarbakır’da ağırlığı olan Değerler, Mesut Değer’in CHP yönetiminde yer almasından dolayı ‘Hayır’ oyu kullanacak. Ancak ‘Boykot’ uyacak aşiret üyesi az değil.

» Jirki: Hakkari, Şırnak ve Van merkezde yaşayan Jirki’lerin genel oy potansiyeli 12 bin. ‘Boykot’ ve ‘Evet’ arasında bölünecekler.

» Goyan: 12 bin seçmene sahip Goyan aşiretinin birçok kolu bulunuyor. Büyük oranda ‘Evet’ ve az sayıda da ‘Hayır’ oyu verebilirler.

» Tayan: Cizre’de korucubaşı Kamil Atak’ın liderliğini yaptığı aşiretin tercihi ‘Evet’ ve kısmen de ‘Hayır’ arasında.

Sivil toplum örgütleri ve dinî gruplar da ‘ERÊ’ diyor

Bölgedeki etkin olan dinî gruplar ile muhafazakârlığı ile bilinen siyasi yapılar, referandumda ‘Evet’ oyu kullanacak. “30 yıldır topluma giydirilmiş deli gömleğinden kurtulmak için” sandık başına gidecek olan yapılar, vesayet rejimine son vereceğiz diyor.

» MUSTAZAF-DER: EVET

Bölgede PKK’dan sonraki ikinci güç olan eski Hizbullahçıların ağırlıkta olduğu Mustazaf-Der, ‘Yetmez ama Evet’ diyor. Dernek yaptığı açıklamada “Bu referandumu hükümete ve hükümetin icraatlarına evet veya hayır olarak değerlendirmiyoruz. Bu nedenlerle eksikliğine ve yetersizliğine rağmen, halkımızın oylamaya katılmasını ve ‘Evet’ demelerini uygun buluyoruz” dedi.

» GÜLEN CEMAATİ: EVET

Fethullah Gülen çevresi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ‘Evet’ çıkması için en fazla çalışan yapıların başında geliyor.

» ÖZGÜR-DER: EVET

Diyarbakır başta olmak üzere bölgede çok ciddi anlamda etkin olan Özgür-Der, referandumda ‘Evet’ diyeceğini açıkladı.

» TOPLUM-DER: ÇEKİMSER

Diyarbakır merkezli İslamcı bir grup olan Toplum-Der bir kısım üyesinin tutuklanmasını protesto etmek için üyelerini serbest bıraktı ve ‘Çekimser’ kalacaklarını duyurdu.

» ADIYAMAN MENZİL GRUBU: EVET

Adıyaman merkezli Menzil Grubu da referandumda ‘Evet’ diyor. ‘Evet’in gerekçelerinden biri de tarikatın hayatını kaybeden şeyhi Muhammed Raşit Erol’un 12 Eylül darbesinden sonra bizzat Kenan Evren’in emriyle Çanakkale’ye sürgüne edilmesi.

» KIRKINCI HOCA: EVET

Erzurum Kümbet Medresesi’nde çalışmalarına devam eden Mehmet Kırkıncı Hoca ve çevresi referanduma ‘Evet’ oyu vereceklerini Zaman gazetesi aracılığıyla kamuoyuna ilan etti.

» SİİRT TİLLO ŞEYHLERİ: EVET

Süryanice “Yüksek Ruh” anlamına gelen Siirt’teki Tillo geleneği Kadiri Tarikatı’nın en güçlü kollarından biri. Siyasete uzak olmaları sebebi ile bunu açık açık dillendirmekten çekinseler de, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Siirt’ten milletvekili seçilirken Tillo’nun yüzde doksan dört oranındaki desteğinin bu referandumda da devam edeceği belirtiliyor.

» NORŞİN ŞEYHLERİ: KISMEN EVET

Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun medreseleri ile bilinen Norşin’de yetişen alimler siyasete pek karışmak istemediklerinden dolayı oylarını açık açık belli etmeseler de sandığa gidip ‘Evet’ oyu kullanacaklar. Bir kısım medrese talebesi ve hocası da ilimle meşgul olup siyasete pek karışma taraftarı olmadığından dolayı sandığa gitmek istemiyor.

» DEMOKRATİK KÜRTLERİN ARAYIŞI: EVET

HAKPAR eski Genel Başkanı Sertaç Bucak öncülüğünde kurulan Demokrat Kürtlerin Arayışı (Lêgerîna Kurdên Demokratîk) da ‘Evet’çi.

» KÜRT DEVRİMCİ DEMOKRAT HAREKETİ: EVET

Kürt Devrimci Demokrat Hareketi Sözcüsü Halim İpek, “Kürtler bu referandumdan kazançlı çıkacak” diyerek ‘Evet’ diyeceklerini duyurdu.

» DİCLE- FIRAT DİYALOG GRUBU: EVET

Dicle-Fırat Diyalog Grubu Sözcüsü Muhittin Batmanlı, değişiklik paketinin Kürtler için bir fırsat olduğunu ifade ederek, ‘Evet’ oyu vereceklerini kamuoyuna ilan etti.

» KURDİ-DER: BOYKOT

KURDİ-DER, Anayasa değişiklik taslağında Kürt dili ile ilgili hiçbir değişikliğin olmadığını öne sürerek, 12 Eylül Anayasa referandumunu ‘Boykot’ edeceğini açıkladı.

» HAK-PAR: EVET

HAK-PAR, Anayasa değişikliği ile ilgili olarak bölgede en aktif ‘Evet’ kampanyası yürüten parti olarak biliniyor.

» KADEK: EVET

Başkanlığını eski Bayındırlık Bakanı Şerafettin Elçi’nin yaptığı Katılımcı Demokrasi Partisi (KADEK), Kürtler arasında örgütlü üçüncü büyük parti konumunda bulunuyor. Elçi, kamuoyuna yaptığı açıklama da “30 yıldır topluma giydirilmiş deli gömleğinden kurtulmak için ‘Evet’ diyoruz” dedi.

Taraf