Topkapı Sarayı'nı hangi padişah yaptırmıştır? Topkapı Sarayı'nın bölümleri...
Döneminin en güçlü devletlerinden olan Osmanlı, dünyayı yönettiği Topkapı Sarayı, Osmanlı kültürünün en iyi anlatıldığı yapılar topluluğudur. Topkapı Sarayı sadece siyasi yaşamını değil, eğitim, aile ve sosyal hayatını en iyi şekilde yansıtırken yemek kültürüyle alakalı de bilgiler vermektedir. İşte Topkapı Sarayı tarihi ve bilinmeyenleri..
İstanbul'un 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesiyle birlikte Osmanlı İmparatorluğunun yönetim merkezi İstanbul'a taşınmıştır. Yönetimin ilk sarayı bugünkü Beyazıt ve Süleymaniye Camilerinin olduğu arazi üzerinde yer almaktaydı. İstanbul'da inşa edilen ilk Osmanlı Sarayı 1455 yılında tamamlanmasının ardından yönetim İstanbul'a taşınır. Devlet ricali çeşitli nedenlerden kaynaklı olarak Beyazıt'ta bulunan saraydan (Saray-ı Atik-i Amire) taşınma kararı alır ve Topkapı Sarayı'nın 1467 yılında yapımına başlanır. Fatih sultan Mehmet devrinde yapımına başlanan saray, 1 yıl sonra 1468 yılında tamamlanır. Saray, bugünkünden çok farklı olarak daha sade inşa edilir. Zaman içinde tahta geçen her padişah ihtiyaca yönelik yeni bir yapı ekler. Bu da Topkapı Sarayının bugünkü yapısını oluşturmuştur. Günümüze ulaşmayan bazı yapılar olsa da Topkapı Sarayı'nın çoğu yapısı iyi korunarak günümüze kadar ulaşmıştır. Topkapı Sarayı, Avrupa'da bulunan yönetim sarayları gibi tek bir yapıdan oluşmaz, aksine sarayın her birimi farklı bir binadan ve bağımsız yapılardan oluşmaktadır.
Topkapı Sarayı Tarihçesi
Fatih Sultan Mehmet devrinden Sultan Abdülmecit zamanına kadar Osmanlı'nın yönetim merkezi Topkapı Sarayı 1468 yılında (1468-1856) 70 dönümlük arazi üzerine inşa edilmiştir. Farklı devirlerde ve çeşitli amaçlarla inşa edilen yapı ve birimler topluluğudur. Sarayın çevresini kara tarafından Sur-u Sultani, deniz tarafında ise Doğu Roma İmparatorluğundan kalan surlarla çevrilidir. Surların birleştiği yerde Bab-ı Hümayun adlı kapı vardır. Bu kapı Osmanlı zamanında sabah namazı vaktiyle açılır, akşam namazıyla birlikte kapatılırdı. Osmanlı döneminde bu kapıdan saray mensubu olmayan kişiler de girebilirdi. Bab-ı Hümayun'dan sonra gelen halk arasından kuleli kapı olarak bilinen Bab-üs Selam kapısı yer alır. Bu kapıdan ancak saray yetkili ve görevlilerinin girebildiği kapıdır. Bab-ı Hümayun ve Bab-üs Selam kapısı arasında yer alan yapılar ise şöyledir: Darphane binaları, odun ambarları, davaların görüşüldüğü Deavi Kasrı, Gülhane Hastanesi, has fırın, su sisteminin oluşturan Dolap Ocağı ve cephane olarak kullanılan Aya İrini kilisesi bulunmaktadır.
Bab-üs Selam kapısının ardından itibaren ise gerçek saray hayatı başlamaktadır. Devletin yönetim merkezi olan Divan-ı Hümayun ve Matbah-ı Amire (saray mutfağı) yer almaktadır. Divan-ı Hümayun toplantılarının yapıldığı günlerde sabah namazını Ayasofya'da kılan devlet ricali merasimle Bab-üs Selam kapısında geçerek ikinci avluya girerler ve Divan toplantılarına katılırlardı. Divan toplantılarının ardından toplantıda alınan kararlar vezir-i azam tarafından padişaha Arz Odasında sunulurdu.
Bab-üs Selam'ın ardından ise Babüssade kapısı gelmektedir. Bu kapı sarayın üçüncü avlusuna açılır. Üçüncü avluda yer alan yapılar ise şöyledir: Arz Odası, Enderun Kütüphanesi, Seferli Koğuşu, Enderun Hazinesi, Kiler Odası, Hazine kethüdası Dairesi, Has Oda (Hırka-i Saadet), Has Odalılar Koğuşu yer almaktadır. Osmanlı İmparatorluğunun yeni yerler fethetmesi, gelişmesi ve büyümesi sarayda ve yönetimde yeni birimlere ihtiyaç duyulmasına bağlı olarak büyümesini sürdürmüştür.
Topkapı Sarayı Bölümleri
1) Divan-ı Hümayun: İmparatorluğun yönetim merkezi olan Divan-ı Hümayun eski Türk geleneğindeki Kurultay ve günümüzdeki Türkiye Büyük Millet Meclisi ile aynı işlevi gören devlet karar organıdır. Fatih devrine kadar padişahların başkanlık ettiği toplantılara Fatih Sultan Mehmet'ten itibaren Vezir-i Azam başkanlık etmektedir. Divan toplantılarına katılması gereken devlet görevlileri şöyledir:
Vezir-i Azam (baş vezir) 2.3. ve 4. vezirler, Rumeli ve Anadolu Kazaskerleri, nişancı, Rumeli ve Anadolu Defterdarları Divan-ı Hümayunun asil üyeleri olarak toplantılara katılır devletin akıbetini tartışır ve ona göre kararlar alınırdı.
-Adalet Kulesi: Divan-ı Hümayunun üzerinde bulunan kuledir. Sarayın en yüksek yapısı Adalet Kulesidir. Bunun asıl nedeni ise 'Adaletin her şeyden üstün tutulduğu' anlamıdır. Fatih devrinden itibaren divan toplantılarını kafes ardından takip eden padişahın dairesi adalet kulesinde yer almaktadır. Padişahın toplantıları takip etmek için girdiği kapıda Hz. Muhammet (s.a.s) hadis-i şerifi 'bir saatlik adalet yetmiş yıllık ibadetten daha hayırlıdır' yazmaktadır. Bu da Osmanlı'nın adalete verdiği ehemmiyeti göstermektedir.
2)Matbah-ı Amire: Saray yemeklerinin pişirildiği mutfaktır. Padişahın yemekleri Matbah-ı Amire içinde yer alan Matbah-ı Has bölümde pişirilirdi. Saray mutfağı Matbah-ı Amire Emininin kontrolü altındaydı.
3) Arz Odası: Düzenli olarak yapılan divan toplantılarında alınan kararların padişaha sunulduğu odadır. Ayrıca yabancı elçiler de Arz odasında karşılanmaktadır.
4) Enderun Mektebi: Osmanlı İmparatorluğu devlet adamı ihtiyacını bizzat kendi sarayında yetiştirdiği öğrencilerden temin etmektedir. 39 öğrenciden oluşan Enderun öğrencileri çok uzun yıllar padişahın hizmetinde kaldıktan sonra çeşitli devlet kademelerine yükselerek görevlerini ifa ederlerdi.
5) Harem Dairesi: İkinci avluda Divan-ı Hümayun'un hemen arkasında yer alan Kızlar Mektebidir. Enderun Mektebinde erkek öğrenciler yetişirken Harem'de kız öğrenciler yetişmekteydi. Padişah ailesinin de kaldığı Harem Dairesinde çeşitli ülkelerden devşirilen kızların uzun yıllar süren eğitimi ardından padişah veya devlet ricalinden biriyle evlenerek hayatını sürdürürdü.
