Sırbistan, son döneme kadar, Kosova’daki Sırp belediyelerinde ve ülkenin kuzeyinde istediği gibi at koşturuyordu. Ancak Albin Kurti Hükümeti’nin işbaşına gelmesiyle birlikte, artık öyle tüm istediklerini hayata geçiremiyor. En azından, kendisi açısından, önemli sıkıntılarla karşılaşıyor.

Belgrad yönetiminin, 16 Ocak 2022’deki anayasa değişikliği referandumu ve 3 Nisan 2022’deki seçimler için, Kosova’da Sırpların çoğunlukta olduğu belediyelerde oy kullanma işlemi gerçekleştirememesi bunun bir örneğidir. Bu durumun bir başka örneği, Kosova ile Sırbistan arasındaki, vatandaşların serbest dolaşımı ve araç plakaları anlaşmasının uygulanmasında yaşanıyor.

2011 yılında imzalana bu anlaşma kapsamında; hiçbir illegal plakalı araç, Kosova sınırları içerisinde bulunamayacaktı. Sırbistan, UNMIK dönemine ait “KS (Kosovo)” plakaları yerine, “RKS (Republic of Kosovo)” işaretli Kosova Cumhuriyeti araba plaklarını tanıyacaktı. Ayrıca Sırbistan İçişleri Bakanlığı, Kosova’da yaşayan Sırplara araba plakası vermeyi durduracaktı. Sırbistan’ın Kosova şehirleri için verdiği “PR (Priştina)”, “PZ (Prizren)”, “KM (Kosovska Mitrovica)” gibi plaklar, bundan böyle illegal kabul edilecekti.

Kosova’daki hiçbir hükümet bu anlaşmayı uygulamadı, uygulayamadı. Çünkü uluslararası toplum, statükoyu korumak adına, anlaşmanın yürürlüğe konulmamasını talep etti. Dönemin hükümetleri, anlaşmayı her beş yılda bir öteleyerek, önce 2016, arından 2021 yılından itibaren uygulanması kararı aldılar.

Belgrad yönetiminin de onay ve imzasıyla, revize edilen ve ikinci kez ertelenen, anlaşmanın bitim tarihi 15 Eylül 2021 idi. Dönemin Sırbistan Başbakanı Aleksandar Vuçiç’in bu anlaşmaya imza atmayı kabul etmesinin arkasında, iki ülke arasındaki toprak anlaşmazlığının bahse konu tarihe kadar çözümleneceği düşüncesi yatıyordu. Dönemin Kosova Cumhurbaşkanı Hashim Thaçi de aynı kanaatteydi. Ancak bu ikilinin hesapları, çarşıya uymadı. Kosova’daki siyasi konjonktür değişince, işler başka türlü gelişti, planlar iptal oldu.

Kosova Başbakanı Albin Kurti, daha önce hiçbir hükümetin uygulamadığı, bu anlaşmanın geçerlilik süresinin bitmesiyle birlikte, mütekabiliyet için harekete geçti. Avrupa Birliği kurumlarına, Sırbistan’ın anlaşmalara uymadığını ifade eden bir mektup gönderdi. Başkent Priştine’de bulunan Quint ülkelerinin büyükelçilerini de bilgilendirerek; 20 Eylül 2021’den itibaren, Sırbistan plakalı araçların, geçici Kosova plakası alarak ülkeye giriş yapabilecekleri yönünde bir karar çıkarttı. 

Karar doğrultusunda: Sırbistan plakalı araçların, Sırbistan devletine ait ifade ve simgelerinin açık bir şekilde yer aldığı vaziyette, Kosova’ya girişi yasaklandı. Bu araçlar, 5 Euro karşılığında, 60 gün süreyle geçici plaka ile Kosova’ya giriş yapabileceklerdi. Aynı durum pasaport ve vatandaşlık belgeleri için de geçerli olacaktı. 

Dönemin Sırbistan Başbakanı Aleksandar Vuçiç, ülkesinin 2011 yılından beri Kosova’ya birebir aynısını uyguladığı, bu karara karşı ağır ifadelerle tepki gösterdi. Ardından Milli Güvenlik Kurulunu topladı. Sınıra iki kilometre mesafede bir askeri birlik konuşlandırdı. Helikopterleri ve MIG savaş uçaklarını sınıra yakın bölgede uçurmaya başladı. Rusya’nın Belgrad Büyükelçisi Alexander Botsan Kharchenko, Sırbistan Savunma Bakanı ve Genel Kurmay Başkanı ile birlikte, Kosova sınırındaki Sırp askerlerini ziyaret etti.

Bu esnada ülkenin kuzeyinde yaşayan Kosovalı Sırplar da Jarinje ve Bernjak’ta bulunan 1 ve 31 nolu sınır noktalarına giden yolları çeşitli barikatlar, tır ve kamyonlar ile kapattılar. Organize hareket eden Sırp paramiliterler, bölgenin güvenliğini sağlamakla görevli, Polis Özel Harekât ekiplerine karşı da protestoya başladılar. 

AB ve diğer uluslararası aktörler, bu karardan vazgeçmesi için, Albin Kurti liderliğindeki Kosova Hükümeti’ne yoğun baskı yaptılar. Bu sebeple kararın uygulaması 1 Ağustos 2022’ye ertelendi. Fakat neticede Kosova Hükümeti istediğini aldı.

Kosova ile Sırbistan arasında, son dönemde yeniden tırmanan gerginliğin sebebi de aynı: Albin Kurti Hkümeti’nin, mütekabiliyet ısrarı. Yani, Kosova’da yaşayanlar dâhil, tüm Sırbistan vatandaşlarının veya Sırbistan plakalı araçların; Kosova kimlik belgesi ve plakası ile ülkede bulunmasının talep edilmesi.

Gerçek bir devlet olmak isteyen Kosova Cumhuriyeti’nin bunun hakkı var. Bunun aksini kimse iddia edemez. Kosova Cumhuriyeti’nin bu talepten vazgeçmesi ise bu ülkenin geleceğini tehlikeye atacaktır.

Artık toparlayalım.

İki ülke arasında dönem dönem ortaya çıkan gerginliklerin arkasında ve merkezinde, genellikle, Sırbistan’ın parmağı var. Sırbistan, elinden çıkan ve kontrolü altında bulunmayan yerleri, istikrarsızlaştırmak istiyor. Bu doğrultuda, zaman zaman, tansiyonu yükseltecek adımlar atıp, gerginliği artıracak söylemlerde bulunuyor. Çünkü orta çıkan gerginlik ve istikrarsızlıktan en çok istifade edecek olan yine kendisi olacak. 

Elbette Belgrad yönetimi, tek başına ve açıktan, bunu başarabilecek güce sahip değil. Ancak Rusya’nın desteğini alan Sırbistan’ın arzuladığı istikrarsızlık ortamına kavuşması mümkün olabilir. 2021 yılında Kosova sınırı girişinde, iki Rus ve Beyaz Rusya vatandaşının Kosova Polisi tarafından yakalanmış olması, Sırbistan içerisinde Rusya ile işbirliğinde bulunan paramiliter grupların, bu misyonu üstlendiğinin bir işaretidir.

Önümüzdeki günler ne getirecek, hep birlikte göreceğiz. Fakat gerginliğin devletlerarası bir çatışmaya dönüşmesi olasılığı oldukça zayıf. Buna karşılık paramiliter oluşumların çatışma çıkarma potansiyeli oldukça yüksek. Ancak saldırgan taraf veya taraflar, mutlaka geri adım atacak, attırılacaktır. 

YENİ AKİT