Ama bu serbestliğin bir de bedeli var; paylaşılan her bilgi doğru olmayabiliyor. Yapılan dezenformasyonların bizi zor durumda bırakmaması için bazı hususlara dikkat etmekte yarar var.

1. Doğru olduğuna emin misiniz? Özellikle doğal felaketler, toplumsal trajediler, siyasi tartışmalar gibi stres seviyemizin yüksek olduğu anlarda karşımıza çıkan her şeye inanmaya meyilli oluruz. Manipülatif görüntülere kolayca inanırız çünkü kendimizi haklı çıkarmak ister, bir teselli ararız. Bu gibi anlarda sakinliğimizi koruyup, gördüğümüz fotoğrafın gerçekliğinden emin olmaya çalışmak en doğrusudur. Paylaşılan fotoğrafa dikkatlice bakmakta yarar var. Fotoğraf gerçek olabilir ama acaba doğru yer ve zamana ait olduğundan emin miyiz? Bambaşka bir yerde çekilmiş bir fotoğraf sırf konuyla ilgili diye paylaşılıyor olmasın?

2. Bilgiyi kim paylaşıyor? Bilgiyi paylaşan kişinin kimliği belli mi? Ne kadar güvenilir bir kişi? Bunu anlamak için o kişinin geçmişte attığı mesajlara ve kim olduğuna bakmak gerekir. Eğer paylaşım yapan kişinin hesabı kısa bir süre önce açılmışsa veya daha önceki mesajları size pek de güven vermiyorsa temkinli olmakta büyük yarar var.

3. Fotoğraf üzerinde oynama yapılmış olabilir mi? İlk bakışta gördüğünüz fotoğraf size çok gerçekçi gelebilir ama daha yakından bir kez daha bakın. Işıklandırmada doğal olmayan bir şeyler var mı? Eğer bir fotoğrafın üzerine sonradan başka bir görüntü eklenmişse ışık değerleri, gölgeleri ve tonlamaları farklı olacaktır. Fotoğraf üzerinde oynama yapılıp yapılmadığını anlamanın yöntemlerinden birisi Hue/Saturation ayarlarıyla oynamaktır. Photoshop veya benzeri bir grafik tasarım uygulamasında fotoğrafı açın. Image > Adjustments > Hue/Saturation kısmından Hue/Saturation seviyesini sonuna kadar getirin. Eğer fotoğrafın belirli bölgelerinde gözle görülecek şekilde uyumsuz renk değişimleri varsa, ani renk sıçramaları görüyorsanız fotoğraf üzerinde oynamalar yapılmıştır.

4. Fotoğrafın arkaplanına dikkat Fotoğrafın içerisindeki objelere, insanların giyim biçimlerine, o günkü hava durumuna dikkat edin. Yaz ayında gerçekleşen bir protesto hareketine ait olduğu iddia edilen bir fotoğrafta, kalın palto giymiş insanlar görüyorsanız dikkat! Türkiye'deki bir olaya aitmiş gibi paylaşılan bir fotoğrafın arka planındaki evler, sokaklar veya insanları iyice inceleyin.

5. Bu fotoğrafı başka bir yerde görmüş olabilir misiniz? Sanki daha yeni çekilmiş gibi duran bir fotoğraf aslında daha önceki başka bir olaya ait olabilir. Bunu tespit etmek için Google resim arama aracını veya tersten görüntü araması yapan TinEye servisini kullanın. Bu servisler paylaşılan fotoğrafın daha önce nerelerde kullanıldığını listelerler.

6. Çözüm medya okur yazarlığında Bir mesajı gönderen herkes, aslında kendi düşüncelerini başkalarına empoze etme gayreti içindedir. Bunun farkında olarak doğru ve yanlışı ayırt edecek bir takım mekanizmalar geliştirmek en önemlisi. Bu konuda en büyük görev ise biz kullanıcılara düşüyor. Twitter'da RT yapmadan, Facebook'ta paylaşmadan önce son bir kez daha düşünmekte yarar var. Acaba paylaştığımız içerik doğru mu, yoksa birilerinin dezenformasyonuna alet mi oluyoruz?

Deniz Ergürel - Haber 7 / Medya Derneği Genel Sekreteri

Blog: www.denizergurel.net

Twitter: @denizergurel

E-posta: ergurel.deniz@gmail.com