Döviz Kuru, Politika Faizi, Ödemeler Dengesi ve Kamu Bütçesinde 2024 değerlendirmeleri ile 2025 beklentilerinin ülke, sektör ve işletmelere muhtemel etkilerinin yorumlanması ve geleceğe yönelik beklentilere ışık tutabilmek amacıyla kaleme aldığım yazı serimin iki bölümünde Döviz Kuru, Politika Faizi, Ödemeler Dengesi ve Kamu Bütçesi konularını değerlendirmiştim. Yazımın son bölümünde ise enflasyon konusuna dikkat çekmek istiyorum.

ENFLASYONUN ÖNÜNDEKİ EN BÜYÜK ENGEL...

Enflasyon 2024 yılını %44 ile tamamlamıştır. Geçtiğimiz yıl aylık enflasyon ortalaması Ocak hariç %3,5 civarındadır. Enflasyonda kalıcı düşüş trendinin sağlanması için 2025 yılı ortalama aylık enflasyonu %2’nin altında olmalıdır. Geçen yılın ilk beş ayındaki toplam %23 enflasyon oranı dikkate alındığında 2025 yılının ilk çeyreğindeki enflasyon oranları, enflasyonunun gidişatı hakkında önemli ipuçları verebilecektir. Enflasyona en çok katkı veren gruplar içinde hizmet sektörünün bileşenleri ön sıralarda yer almaktadır. Mal fiyatlarında nispi düşük enflasyona rağmen, hizmet fiyatlarındaki yüksek oranlar ve katılık dikkate alındığında enflasyonun hızlı düşüşü önündeki en büyük engel hizmet fiyatlarıdır. Döviz kurunda istikrar devam ettiği ve tarım üretiminde iklim şartlarına bağlı olarak önemli kayıplar yaşanmadığı takdirde 2025 sonunda enflasyonu %27 civarında kalabilecektir.

İzlenmekte olan ekonomi politikasının en önemli üç hedefinden birincisi fiyat istikrarıdır. Fiyat istikrarı için odak noktaları; politika faizi, seçici ve daraltıcı kredi politikaları, istikrarlı döviz kuru ve dengelenmiş iç taleptir. Enflasyonda 2024 Yılının son çeyreğinde nispeten belirgin hale gelen düşüşün 2025 yılında hızlanması ve 2027 yılında tek hanelere indirilmesi hedeflenmektedir.

Enflasyon ile kamuoyunda tüketici enflasyonu (TÜFE) kastedilmektedir. TÜFE, 2023 başında %58 seviyelerinden Haziran 2023’te %38’lere kadar inmiş ise de Temmuzdan itibaren hızlı yükseliş trendine girmiş ve Mayıs 2024’te %75’e kadar yükselmiştir. Haziran 2024’ten itibaren baz etkisinin de devreye girmesiyle düşüşe geçen TÜFE 2024 sonunda %44’e gerilemiştir. Üretici fiyatlarındaki (ÜFE) dalgalanmanın boyutu ise daha yüksektir. Ocak 2023’te %86 olan ÜFE Haziran 2023’te %40’lara kadar inmiş, ancak TÜFE’de olduğu gibi Temmuzdan itibaren artışa geçmiş ve Mayıs 2024’te %58’e yükselmiştir. Haziran 2024’te yeniden düşüş trendine giren ÜFE, 2024 sonunda %29’a gerilemiştir.  2023 başında ÜFE %86 ile %58’lik TÜFE’nin bir buçuk katı kadar daha yüksektir. Aradan geçen iki yılda görünüm tersine dönmüş ve bu defa TÜFE %44 ile %26’lık ÜFE oranının bir buçuk katı kadar üstüne yükselmiştir. TÜFE ve ÜFE arasında geçirgenlik (geçişkenlik, iletkenlik, taşıyıcılık) bulunmaktadır.  ÜFE’nin TÜFE’den yüksek olması üreticiler tarafındaki maliyet artışlarının talep yetersizliği nedeniyle fiyatlara tam olarak yansıtılamadığını ve talep canlılığının oluşması halinde bu maliyet artışlarının tüketici fiyatlarına transfer edilmesinin kaçınılmaz olduğunu ifade etmektedir. ÜFE ve TÜFE arasında oluşan farkların uzun vadede dengelenmesi beklenmektedir.

TÜFE hesabında kira, hizmet, enerji, işlenmemiş gıda ve gıda dışı mal gruplarının ağırlıkta olması nedeniyle bu gruptaki fiyat değişimleri belirleyicidir. Bu gruplardaki fiyat hareketleri, enflasyonu aşağı veya yukarı yönlü etkilemektedir.

Yıllık enflasyonda; Kirada %106, Hizmette %66 ve İşlenmemiş Gıdadaki %50 enflasyon oranları TÜFE’deki %44’ün üzerindedir. Özellikle kira ve hizmet grubundaki yüksek fiyat artışları TÜFE’yi yukarı taşımaktadır. Bu gruptaki fiyat hareketleri gelecek dönem enflasyonu için tehdit unsurudur.

Enerjide %43 ile Enerji ve Gıda Dışı Mallarda %29 enflasyon oranları TÜFE’deki %44’ün altındadır. Bu gruptaki daha sınırlı fiyat artışları TÜFE’yi aşağı yönde baskılamaktadır. Bu gruptaki daha düşük fiyat artışları gelecek dönem enflasyonunu daha da aşağıya çekme potansiyeli taşımaktadır.

Ocak 2024’e aylık %6,7 ile başlayan enflasyon, Şubatta %4,5 ile düşüşe geçse de Mayıs sonuna kadar aylık %3’ün üzerinde seyretmiş ve Haziranda geçici bir düşüş ile %1,6’ya gerilemiştir. Temmuzdan itibaren %3,2 ile yeniden yükselişe geçen enflasyon Ekim sonuna kadar aylık %3 civarında seyrettikten sonra Kasımda %2,2’ye ve Aralıkta %1’e gerilemiştir.

Aylık enflasyonda 2024 ortalaması Ocak hariç %3,5 civarındadır. Enflasyonda kalıcı düşüş trendinin sağlanması için 2025 yılı aylık ortalama enflasyonu %2’nin altında olmalıdır. Geçen yılın ilk beş ayındaki toplam %23 enflasyon oranı dikkate alındığında 2025 yılının ilk çeyreğindeki enflasyon oranları, yılın tamamındaki enflasyonunun gidişatı hakkında önemli ipuçları verebilecektir.

Enflasyon hesabında yer alan harcama gruplarının ağırlığı enflasyon hesabını doğrudan etkilemektedir. Geçtiğimiz yılın %44 oranındaki enflasyona en çok katkı veren harcama grupları sırasıyla: 1-Gıda ve Alkolsüz İçecekler (10,9 puan), 2-Konut (9,8 puan), 3-Lokanta ve Oteller (4,7 puan) ve 4-Ulaştırmadır (4,5 puan). Enflasyona en çok katkı veren grupların içinde hizmet sektörünün bileşenleri ön sıralarda yer almaktadır. Sağlık, Eğlence ve Kültür ile Eğitim dikkate alındığında %44 yıllık enflasyonun 25 puanı bir başka ifadeyle %60’a yakını hizmet grubuna aittir. Mal fiyatlarında nispi düşük enflasyona rağmen, hizmet fiyatlarındaki yüksek oranlar ve katılık dikkate alındığında enflasyonun hızlı düşüşü önündeki en büyük engel hizmet fiyatlarıdır. Öte yandan hizmet enflasyonu sadece ülkemizde değil, gelişmiş ve gelişen ekonomilerin tamamında mal enflasyonunda daha yüksek seyretmekte ve düşüşe katı bir direnç göstermektedir.

Global ve yerel siyasi ve ekonomik konjonktür, döviz kuru, enerji fiyatları, yağışlara bağlı tarım üretimi, hizmet fiyatları ve beklentiler gibi çok sayıda yurt dışı ve yurt içi faktörün etkilediği enflasyonda uzun vadeli tahminler yapmak önemli sapma ihtimallerini içermektedir.

Global ve yerel konjonktürde radikal bir kırılma olmadığı, döviz kurunda istikrar devam ettiği ve tarım üretiminde iklim şartlarına bağlı olarak önemli kayıplar yaşanmadığı takdirde 2025 yıl sonunda enflasyonun %23 ile %29 aralığında kalabileceği değerlendirilmektedir.