Güney Afrika, 29 Aralık 2023'te, Hollanda'nın Lahey kentinde bulunan Uluslararası Adalet Divanı'nda dava açtığını duyurdu. İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ise, ülkesinin Gazze'de benzersiz bir "ahlakla" hareket ettiğini söyledi. İsrail Hükümet Sözcüsü Eylon Levy, Güney Afrika'nın açtığı davayı "kan iftirası" diye tanımladı. Bu ifade, Yahudilerin dini ayinlerinde kanlarını kullanmak için Hristiyanları öldürdüğüne dair tarihteki yanlış iddiaları tanımlarken dile getiriliyor.

GÜNEY AFRİKA'NIN BAŞVURUSUNDA NE VAR?

Güney Afrika'nın 84 sayfalık başvurusunda, İsrail'in yaptıklarının "soykırım özellikleri taşıdığı çünkü niyetin Gazze'deki Filistinlilerin önemli bir kısmını yok etmek olduğu" söylendi.

Başvuruda, bu soykırım fiillerinin arasında Filistinlilerin öldürülmesi, ağır psikolojik ve fiziksel hasara neden olmak ve bir grubun fiziksel açıdan yok olmalarını sağlamak için kasten gereken koşullara maruz bırakmak olduğu kaydedildi.

Güney Avustralya Üniversitesi'nden hukuk hocası Juliette McIntyre, Güney Afrika'nın başvurusunun "çok kapsamlı" olduğunu ve "çok dikkatli bir şekilde kaleme alındığını" belirtti.

"Güney Afrika, İsrail'in tüm potansiyel argümanlarına yanıt vermeyi amaçlıyor ve mahkemenin yetkisi olmadığına dair olası iddialara da değiniyor." diyen McIntyre, "Güney Afrika, başvuruyu yapmadan önce İsrail ile konuyu birçok farklı platformda ele aldığını söylüyor." şeklinde konuştu.

SOYKIRIM NEDİR, KİMLER SOYKIRIMLA SUÇLANABİLİR?

11-12 Ocak'ta neler yaşanacağına geçmeden önce bu bölümde, soykırım kavramının uluslararası kurumlar tarafından nasıl tanımlandığına ve kimlerin bu suçla yargılanabileceğine bakalım.

1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırım Sözleşmesi'ne göre soykırım, bir ulusal, etnik, ırksal ya da dini grubun kısmen ya da tamamen yok edilmesi amacıyla girişilen fiillerin tamamı.

Bu fiiller arasında şunlar bulunuyor:

• Grubun üyelerini öldürmek.
• Grubun üyelerine ciddi fiziksel ya da psikolojik hasar vermek.
• Fiziksel yok oluşu sağlamak üzere tasarlanmış yaşam koşullarına kasten maruz bırakmak.
• Doğumları önlemek amaçlı önlemler uygulamak.
• Grubun çocuklarını zorla bir başka gruba transfer etmek.

ULUSLARARASI ADALET DİVANI'NIN ROLU NEDİR?

Uluslararası Adalet Divanı (ICJ), BM'nin devletler arasındaki ihtilaflarda hüküm veren en üst düzey mahkemesi. BM Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi'nin dokuz yıllık görev süreleri için seçtiği 15 yargıçtan oluşan ICJ'ye devletler başvuru yapabiliyor. Mahkemenin yetkilerinden biri 1948 Soykırım Sözleşmesi'nden doğan ihtilaflarda hüküm vermek.

1939-1945 yılları arasındaki İkinci Dünya Savaşı sırasında Avrupa'da 6 milyon Yahudi, Naziler tarafından öldürüldü. Daha sonra dünya liderleri böyle bir olayın tekrarını önlemek amacıyla bu sözleşmeyi kabul etti.

İsrail, Güney Afrika, Myanmar, Rusya ve ABD, anlaşmayı onaylayan 153 ülke arasında.

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ NEDİR?

2002'de kurulan Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) de Lahey'de. Ülkelerin içindeki mahkemeler harekete geçmediğinde, devreye giren bir son çare mahkemesi. ABD, Rusya ve İsrail bu mahkemeye üye değil. ICC ceza davalarını yargılıyor ve savaş suçları, insanlığa karşı suç ve soykırımdan bir kişi hakkında hüküm verebiliyor. Her birinin yasadaki tanımları farklı. Davaları ICC savcısının açması gerekiyor.

Daha önce hangi liderlerin soykırımdan hüküm giydiğini detaylı olarak kaleme almıştım. Aşağıya linkini bırakıyorum, okuyabilirsiniz.

OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ

Daha önce ICJ'de raportör olarak çalışan Dublin'deki Trinity College'tan hukukçu Michael Becker, mahkemenin bir devletin "soykırım niyetini" tespit etmek adına çıtayı çok yükseğe koyduğunu söylüyor.

11 VE 12 OCAK'TA NELER OLACAK?

Güney Afrika aynı zamanda ICJ'ye ara önlemler alınması başvurusu yaptı. Mahkemenin İsrail'e, Gazze'deki tüm askeri faaliyetlerini sona erdirmesi talimatı vermesini istediler. Mahkeme de ilk olarak bu başvuruyu ele alacak zaten.

Hukuk hocası McIntyre, bu aşamada soykırım bulgusu yapılmasına gidilmeyeceğini ifade ederek, Güney Afrika'nın mahkemede, kaybedecek zamanın olmadığı "makul bir soykırım yaşanması riski" bulunduğunu savunacağını aktardı.

Ukrayna da 24 Şubat 2022'de Rusya tarafından işgal edilmesinden sonra benzer bir başvuru yapmış, ICJ de birkaç hafta sonra Rusya'ya askeri harekatını durdurma talimatı vermişti. Rusya ise bu talimatı görmezden geldi.

McIntyre, ICJ'nin bu konudaki ara kararını Ocak sonunda vermesini bekliyor. "Böyle bir karar İsrail üzerinde baskı yaratır." diyen McIntyre ancak kararın nihai olmayacağını ve ICJ'nin kararı sahada uygulama gücünün olmadığını da sözlerine ekledi.

ICJ'NİN ÖNÜNDEKİ EN BÜYÜK KIYAS

McIntyre, en geçerli kıyaslamanın, Gambiya'nın Myanmar'a karşı açtığı soykırım davasıyla yapılabileceğini söyledi.

Gazze'deki Filistinliler ve Myanmar'daki Arakan Müslümanları, ulus devlet olmadıkları için ICJ'ye erişemiyor ve davaları onlar adına başka ülkeler açıyor.

Gambiya, 2017'de 1 milyon Arakan Müslümanı Bangladeş'e kaçmaya zorlandıktan sonra Müslüman ülkeler adına Myanmar'ı soykırımda bulunmakla suçladı. 2023 sonlarında da İngiltere, Danimarka, Fransa, Almanya ve Hollanda, Kanada'yla birlikte davaya müdahil olma başvuru yaptı. McIntyre, "Bu, dünyaya ve mahkemeye yapılan başvuruyu destekledikleri sinyali veriyor." diyor.

Ancak McIntyre, Batı'nın bu kez müdahil olmayacağını düşünüyor. Hukuk hocası, "Batılı ülkelerin Güney Afrika'ya destek için müdahale edeceğini görmeyeceğiz. Buradaki soru, Arap ülkelerinden bir müdahale görüp görmeyeceğimiz." ifadelerini kullandı.

PEKİ NİHAİ KARAR NE ZAMAN ÇIKAR?

Gambiya resmi başvurusunu Kasım 2019'da yaptı ancak henüz davanın esasına dair bir duruşma yapılmadı. Nihai bir karar alınması yıllar sürebiliyor.

İki hukuk uzmanı (Becker ve McIntyre) da İsrail'e karşı böyle bir kararın alınmasının zor olacağı görüşünde. Ancak sürpriz olur da tam tersi bir karar çıkarsa, İsrail'e destek veren ülkelerin zor durumda kalacağını belirttiler.

Öte yandan ABD yönetimi daha şimdiden, Güney Afrika'nın davasına güçlü bir şekilde karşı çıktığını gösterdi. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, davanın "tamamen temelsiz" olduğunu söyledi.

Sonuç olarak ben, İsrail'in devlet olarak, Gazze'de yapılan vahşetten herhangi bir şekilde suçlu bulunacağına inanmıyorum. Zira Batı bir numaralı suç ortağı Gazze'de. Belki Netanyahu, ilerleyen yıllarda uluslararası mahkemeler tarafından yargılanabilir ve savaş suçlusu ilan edilebilir. Yani işi işten geçtikten sonra.

Sağlıcakla kalın.