2020 yılında TBMM tarafından getirilen en önemli yasal düzenlemelerden biri hiç şüphesiz “Varlık Barışı”na ilişkin olanıydı. Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 93’üncü maddesiyle yürürlüğe giren bu uygulama, 2008 yılından beri getirilen yedinci düzenleme olarak karşımıza çıkıyor. Cumhurbaşkanı şayet yetkisini kullanıp, kanun maddesinin uygulama süresini uzatmazsa, varlık barışı uygulaması 31 Aralık 2021 tarihi itibariyle son bulacak.

Nedir bu varlık barışı?

Varlık barışını, çeşitli nedenlerle yurt dışına çıkarılan veya yurt içinde kayıt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının milli ekonomiye kazandırılmasını amaçlayan yasal düzenleme olarak ifade edebiliriz. Daha önceki varlık barışlarında yurda getirilen varlıklar üzerinden belirli bir oranda vergi alınmaktaydı. Ancak yürürlükte olan varlık barışı uygulamasında hiçbir vergi ödemeksizin kapsamdaki varlıklar beyan edilebiliyor. Üstelik beyan edilen varlıklarla ilgili Maliye tarafından vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı da yapılamıyor.

Varlık Barışının Kapsamı

Varlık Barışında beyan edilecek varlıkları, yurt dışında ve Türkiye’de bulunan varlıklar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Yurt dışındaki varlıklar; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını kapsıyor. Türkiye’de bulunan varlıkların beyanı ise aynı varlıkları kapsamakla birlikte, farklı olarak taşınmazlar da varlık barışına konu edilebiliyor.

Bu sayılan varlıklar dışında varlık barışına konu olabilen başkaca bir kıymet yok. Örneğin altın dışındaki kıymetli madenler (gümüş, platin vb) varlık barışı kapsamında beyan edilemiyor. Bu kıymetlerin varlık barışına konu olabilmesi için paraya, altına veya dövize çevrilmesi gerekiyor.

Varlık Barışı Bildirimi: Bildirim Kimler Tarafından ve Nereye Yapılır?

Yurt dışında bulunan varlıklar, gerçek ve tüzel kişi sahiplerince Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara bildiriliyor. Bu bildirim ayrıca yetkili kılınmış vekiller veya kanuni temsilciler tarafından da yapılabilir. Varlık barışı kapsamında bildiren varlıklar ilgili gerçek ve tüzel kişilerce serbestçe tasarruf edilebilir. Ancak sadece bildirim yeterli değil. Varlık barışından yararlanılabilmesi için yurt dışında sahip olunan ve yurt dışında bulunan varlıkların bildirim tarihinden itibaren 3 ay içerisinde Türkiye’ye getirilmesi gerekiyor. Örneğin 31 Aralık 2021 tarihi itibariyle yurt dışında bulunan banka hesaplarınızdaki dövizleri Türkiye’deki bir bankaya bildirdiniz. Varlık barışından yararlanmak için bu dövizlerin 31 Mart 2022 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilmesi gerekiyor.

Esasen yurt dışında bulunan varlıklar için tek bir bildirim verilmesi öngörülmüş. Ancak, daha önce yapmış olduğu bildirimini düzeltmek veya ilave varlık bildirimi yapmak isteyenlerin birden fazla bildirim vermeleri de mümkün kılınmış. Banka ve aracı kurumlara bildirim yapılması yeterli. Vergi dairesine ayrıca bir bildirim yapılmasına gerek bulunmuyor.

Yurt dışında bulunan varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlardaki hesaba transfer edilmesi durumunda, banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunu ispatlayacak belgeler olacaktır. Bu nedenle, herhangi bir inceleme ve tarhiyat işlemine karşı bu belgelerin muhafaza edilmesi şart. Varlıklar yurt dışından banka kanalıyla değil de fiziken getirilecekse, bu varlıkların Gümrük idaresine bildirilmesi ve Gümrük İdaresinden belge alınması gerekiyor.

Türkiye’deki Varlıklar Bankalara Değil, Vergi Dairesine Bildiriliyor: Vergi Mükellefi Olmak Şart!

Varlık barışı yalnızca yurt dışından getirilecek varlıklarla sınırlı değil. Türkiye'de bulunan, ancak defter kayıtlarında yer almayan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar da barış kapsamında. Ancak Türkiye’de bulunan varlıkların varlık barışı kapsamında bildirilmesi için gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak şart. Mükellef olmayanlar, varlık barışından faydalanamıyor. Ancak, vergi mükellefi olunmasa bile vergi dairesinde mükellefiyet açtırıp, Kanun’dan faydalanılmasının önünde yasal olarak hiçbir engel bulunmuyor. Türkiye’de bulunan varlıklar, yurt dışındaki varlıklardan farklı olarak gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairelerine elektronik ortamda bildiriliyor.

Taşınmazlar dışındaki yurt içi varlıkların (para, altın vb) banka veya aracı kurumlara yatırılarak mevcudiyetlerinin ispatlanması ve belgelendirilmesi şart. Aksi takdirde, yarın bir vergi incelemesi veya tarhiyatla karşılaşma riski söz konusu olabilir.

Taşınmazların durumu ise biraz farklı. Taşınmazların ayni sermaye olarak konulmak suretiyle işletme kayıtlarına alınması halinde, sermaye artırım kararının bildirim tarihi itibarıyla alınmış olması ve söz konusu kararın bildirim tarihini izleyen onuncu ayın sonuna kadar ticaret siciline tescil edilmesi lazım.

Yurt içinde bulunan varlıklar için en son tarihe kadar birden fazla bildirimde bulunulması mümkün. Daha önce varlık barışı bildirimi verenler, son başvuru tarihine kadar ilave bildirimde bulunabilirler.

Şirket Defterlerine Kaydedilen Kıymetler Hiçbir Vergi Ödemeden Şirketten Çekilebiliyor

Türkiye’ye getirilen varlıklar ile Türkiye’de kayıt dışı olarak bulunan ve vergi mükelleflerince kanuni defterlere kaydedilen varlıklar, dönem kazancının tespitinde dikkate alınmıyor ve bunlar üzerinden bir vergi hesaplanmıyor. Aynı şekilde bu varlıklar istenirse vergisiz bir şekilde işletmeden çekilebilir. Şayet istenirse bu varlıklar şirket sermayesine de eklenebilir.

Varlık Barışının Milli Ekonomiye Katkısı Büyük

Varlık Barışı, özellikle yurt dışındaki varlıkların Türkiye’ye getirilmesi bakımından hayati bir öneme sahip. Yabancı ülkelerdeki işleri dolayısıyla yurt dışı finans kurumlarında yüksek miktarda parası olan vatandaşlarımız var. Vergi ödememek için veya diğer çeşitli nedenlerle bu varlıklar yurda sokulmamış. Aynı şekilde yurt içinde de yastık altı diye tabir ettiğimiz döviz ve altın varlığının çok önemli boyutlarda olduğu biliniyor. Yabancı sermayenin en küçük bir olumsuz gelişmede ülkeyi terk ettiği, bu türden sıcak para hareketlerinin ekonomimizde öngörülemez dalgalanmalar meydana getirdiği de bir gerçek. Bu nedenle ülkemize ait varlıkların ülkemizde kalması, milli ekonomi içinde değerlendirilmesi çok ama çok önemli. Bu varlıklardan vergi alınmaması, bunlara ilişkin bir vergi incelemesi yapılmaması da varlık barışını teşvik edici en önemli unsur.

Cumhurbaşkanı Başvuru Süresini Uzatır mı?

Varlık barışına ilişkin düzenlemenin ülke ekonomisi açısından faydalı olduğunu, meclisimizin de son yıllarda sıklıkla varlık barışına ilişkin yasal düzenlemeler yaptığını görüyoruz. Daha önceki yasal düzenlemelerde olduğu gibi mevcut yasada da Cumhurbaşkanına tanınmış bir yetki var. Varlık barışı uygulaması, öngörülen sürenin bitim tarihlerinden itibaren her defasında 6 ayı geçmeyen süreler hâlinde 1 yıla kadar Cumhurbaşkanı kararıyla uzatılabiliyor. Yasa ilk çıktığında son başvuru tarihi 30 Haziran 2021 idi. Daha sonra bu süre 31 Aralık 2021 tarihine kadar uzatıldı. Mevcut yasaya göre Cumhurbaşkanının, Varlık Barışı’nın süresini 30 Haziran 2022 tarihine kadar uzatma yetkisi bulunuyor. Milli ekonomiye olan faydaları nedeniyle varlık barışının uygulama süresinin 6 ay daha uzatılması gerektiğini düşünüyor ve bekliyorum. Tabi bu konuda takdir yetkisi sayın Cumhurbaşkanımızda.