Değerli Okurlarım!

Son dönemde Maliye, vergi düzenlemelerinde ciddi değişikliklere gitti. Vergi istisna ve indirimlerini azaltan, literatürde “vergi harcaması” olarak bilinen uygulamaların kapsamı bir hayli daraltıldı. Asgari kurumlar vergisi düzenlemesi getirildi. Böylece efektif vergi yükü düşük olan mükelleflerden hiç değilse %10 oranında vergi alma hedefi hayata geçirilmiş oldu. 

Maliye, sadece kanun yapmakla kalmadı, denetime de hız verdi. 2024 yılının ikinci yarısında denetimle ilgili ardı ardına tebligatlar yapıldığını görüyoruz. 

Vergi müfettişleri sahada aktif olarak çalışmaya devam ediyor; ancak uzun ve karmaşık inceleme prosedürleri yerine daha pratik denetim yöntemleri tercih ediliyor.
Nedir onlar?

İzaha Davet ve Gönüllü Uyum

Vergi dünyasında son dönemde sıkça duyduğumuz iki kavram: İzaha davet ve gönüllü uyum. 

Peki, bunlar ne anlama geliyor?

İzaha Davet

Bir gün posta kutunuzda veya e-tebligatınızda Maliye'den gelen bir yazı buluyorsunuz. Yazı şöyle diyor: “Senin beyanlarında bir uyumsuzluk fark ettik. Gel bakalım, şu durumu açıkla.” 

Size 30 günlük bir süre tanınıyor. Bu süre içinde sorunu düzeltirseniz, vergiyi ödüyorsunuz ve cezanın sadece %20’si kesiliyor. Ancak sessiz kalırsanız veya izahatınız yeterli bulunmazsa, vergi incelemesi başlıyor ve bu durumda vergi müfettişleriyle yeni bir serüvene başlıyorsunuz.

Yaptığınız açıklamalar kabul görürse, dosya kapanıyor. İşte izaha davet bu!

Gönüllü Uyum

Gönüllü uyum ise izaha davetten biraz daha hafif bir denetim uygulaması. Maliye, “Acaba şu konuda bir hata yapmış olabilir misin? Gel, bana izahat ver, varsa bir sorun, kendi isteğinle düzelt.” diyor.

Gönüllü uyumda hiçbir vergi cezası uygulanmıyor. Sadece eksik vergi ve gecikme zammı ödeniyor. Yani mükellefe “Ben sana bir adım attım, sen de bana bir adım at” mesajı veriliyor. Bu, hem mükellefin hem de Maliye’nin süreçlerini kolaylaştıran ara bir çözüm, bir orta yol.

Gönüllü uyumu vergi daireleri yürütüyor. İzaha daveti ise hem vergi daireleri hem de vergi müfettişleri işletebiliyor.

Zarar Eden Mükelleflere Sorgu

Geçmiş yıllardan zarar yazan mükellefler, bu zararları 5 yıl boyunca beyan edip, dönem kârından mahsup edebiliyor. Ancak burada bazı önemli noktalar var.

Mesela zarar beyan ettiğiniz yıl için, “matrah artırımı” uygulamasından yararlandıysanız, zararlarınızın yarısını silmeniz lâzım. 2022 yılı zararınızın da tamamından vazgeçmeniz gerekiyor.

Ayrıca devir ve birleşmelerde, zararlarınızı öz sermayenizi geçmeyecek kadar kullanabiliyorsunuz. Öz sermayeyi geçen zararları kâra mahsup edemiyorsunuz.

Yurt dışı faaliyetlerinizden zarar etmişseniz, bu zararınızı belgelendirmeniz şart.

Her neyse…

Maliye, işte bu detayları vergi daireleri aracılığıyla sorguluyor ve yanlışı olanlara Gönüllü Uyum mekanizmalarını uyguluyor.

Banka Hesapları Mercek Altında

Maliye, şahısların banka hesaplarına erişim sağlayıp, analizler yapıyor. 
Mesela bir kişinin vergi mükellefiyeti yok. Ancak banka hesabına farklı kişilerden düzenli para gönderimleri yapılmış. 

Mesela bir serbest meslek mensubu; psikolog, doktor, danışman… 

Maliye’de kaydı bulunmuyor. Veya bir şirketi var, ancak çok az bir gelir beyan ediyor veya şirketini zararda gösteriyor. Ancak bu kişinin kendine ait banka hesabına bir yılda yüzlerce kez para gönderimi yapılmış. Mesela günde 5-10 defa 5’er bin lira para gönderilmiş.

Maliye şöyle diyor: 

“Sen müşterilerinden seans başına 5.000 lira para mı alıyorsun? Fatura kesmiyorsun ve parayı şirketine değil, şahsi hesabına göndertiyorsun. Kayıtlar bu şekilde bir fikir veriyor. Eğer böyle değilse, bu paraları bana izah et! Gönüllü uyum göster.”

POS Cihazları da İzleniyor!

Maliye POS tahsilatları ile KDV beyanlarını kıyaslıyor. 

Diyor ki: 

“Ben senin kredi kartı tahsilatlarına baktım. 10 milyon lira tahsilat yapmışsın. KDV beyanına da baktım. KDV matrahın 8 milyon gözüküyor. Sen bu fazladan 2 milyon tahsilatı ne için yaptın? Fatura mı kesmedin, beyan mı etmedin, yoksa -Allah korusun- POS tefeciliği filân mı yaptın?”

Sorular çok net.

Enflasyon Düzeltmesinde İzaha Davet

Enflasyon düzeltmesi, son dönemde mükellefleri en çok zorlayan konulardan biri oldu. 
Maliye, şimdiden bu konuda risk analizlerini tamamladı ve mükelleflere tebligatlar yapmaya başladı. Yapılan tebligatlarda mesela şöyle deniyor:

“Senin bilanço hesaplarında şu kadar lira değerinde bir bina vardı. Enflasyon düzeltmesi yapman lâzımdı, ama yapmamış gibisin. Enflasyon düzeltmesiyle binanın değeri artmalı, ama sende azalmış görünüyor. Bu binayı sattın mı, yoksa başka bir hesaba mı kayırdın? Açıkla bakalım!” 

“Enflasyon düzeltmesi için belirlenen düzeltme katsayısını uygulaman lâzım. Sen bu katsayıyı doğru uyguladın mı, enflasyon düzeltmesini doğru hesapladın mı?” 

Bu süreçte Vergi Denetim Kurulu izaha davet komisyonları aktif bir şekilde çalışıyor ve detaylı sorgulamalar yapılıyor. 

Son Sözlerim ve Beklentilerim

Mehmet Şimşek döneminde vergi alanında pek çok yenilik yapıldı. Şimdi bu yenilikleri hazmetme zamanı.  Mevzuat değişikliklerine biraz ara vermek lâzım. Şimdi, vergiye uyumu sağlayacak kontrol mekanizmalarına odaklanmak lâzım.

İzaha davet ve gönüllü uyum, mükelleflerin vergiye uyumunu sağlamak adına oldukça etkili yöntemler. Ancak mükellefin izahatlarının adil bir şekilde değerlendirilmesi şart. Sadece Hazine’ye gelir sağlama amacıyla hareket edilmemeli.

Peki ya enflasyon düzeltmesi ne olacak?

Bir soru daha:

Devlet enflasyon düzeltmesinden beklediği vergiyi toplayabildi mi?

Herhalde bu soruların cevabını ancak 2024 yılı bitince öğreneceğiz.

Ancak bizim sahada yaptığımız gözlemler, devletin bu uygulamadan beklediği vergiyi toplayamadığını gösteriyor.

Evet, enflasyon muhasebesi, bilançoların gerçeğe daha yakın bir hale gelmesini sağladı. Ancak zaman içerisinde görüldü ki, bu uygulama vergi adaletini zedeleyen sonuçlar doğuruyor. Bu nedenle, devletin bu uygulamayı ya tamamen kaldırması ya da vergisiz hale getirmesi gerektiğine inanıyorum.

Sonuç olarak;

Daha fazla regülasyon, mükelleflerin uyumunu zorlaştırıyor, sık mevzuat değişikliğine son verilmeli.

Vergiyi uyumu sağlamak adına adil ve etkin denetimler yapılmalı.

Enflasyon düzeltmesi konusunda hem mükellefleri hem de meslek mensuplarını rahatlatacak bir dokunuş yapılmalı.

Bizden söylemesi!

İsmail Vefa AK / Haber7
Twitter: @Ismail_Vefa_AK