Osmanlı’nın son dönemine damga vurmuş Enver ve Nuri paşalar kardeş, Halil Paşa ise onların amcasıdır. Bu üç komutan Çanakkale, Kutü'l-Ammare gibi büyük zaferlerin kazanılmasında rol oynamışlardır lâkin Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda yenilmiştir. Bu üç paşa için yeni, çileli bir hayat başlamıştır. Enver Paşa Osmanlı Devleti’nin harbiye nazırı, genelkurmay başkanı olarak görev yapmıştır. 32 yaşında genelkurmay başkanı olan Enver Paşa Türk-İslam idealleri uğrunda 42 yaşında Tacikistan’da Ruslarla savaşırken şehit düşmüştür. Amcası Halil Paşa hemen hemen bütün cephelerde savaşmış, başarılı bir komutandı ama en çok dikkati çeken başarısı Kut’ül- Ammare Savaşı’nda Goltz ve Sakallı Nureddin paşaların ardından cephenin komutanlığına geçerek dört general, 481 subay ve 13 bin 100 İngiliz askerini esir alarak destan yazmıştır. Üç paşanın hayatı sayfalara sığmayacak kadar ilginç, olağanüstü hikâyelerle doludur. Ben, bugün size Nuri Paşa’dan söz edeceğim…

İstanbul Ticaret Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Abdulhamit Avşar ve üniversitenin hocaları, öğrencileri, Enver Paşa’nın torunu Arzu Enver Erdoğan ve eşi Ömer Erdoğan, Türkiye Harp Malulü Gaziler Şehit Dul ve Yetimleri Derneği İstanbul Şube Başkanı Önder Çelik, Beyazıt Devlet Kütüphanesi Müdürü Ramazan Minder’in katılımıyla İstanbul Kâğıthane Sütlüce’de bulunan Nuri Killigil Parkı’nın önünde Bakü Fâtihi Nuri (Killigil) Paşa’yı vefatının 75. yılında yâd ettik. Bu vesileyle Azerbaycan devletinin 28 Mayıs 1918 Bağımsızlık Günü’nü kutladık.

2017 yılının eylül ayında az sayıda kişinin katılımıyla Nuri Killigil Parkı’nın açılışına katılmıştım. O zaman İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler ve Müzeler Müdürü Ramazan Minder’in bu parkın açılmasındaki çaba ve gayretlerine şahit olmuştum. Bugün anma merasiminde Ramazan Bey’i görünce açılış günlerini yâd ettik. Azerbaycan üzerine çok sayıda çalışması olan ve Kafkas İslam Ordusu- Yitik Neslin Hikâyesi kitabının yazarı Prof. Dr. Abdulhamit Avşar hoca programda Nuri Paşa’nın oynadığı tarihî rol ve Azerbaycan’ın önemi üzerine bir konuşma yaptı. Nuri Paşa’nın Bakü’yü fethetmesiyle tarihte ilk defa bağımsız Azerbaycan devletinin temelleri atılıyordu. Ben de konuşmamda Nuri Killigil Parkı’nın olduğu yerde Nuri Paşa’nın kurduğu silah ve mühimmat fabrikasında çıkan şüpheli patlama sonucu 27 çalışanla beraber öldüğünü belirttim. Onun bir komutan, devlet ve millet sevdalısı bir adam ve Türk savunma sanayisinin öncülerinden biri olduğunu ifade ettim.

Yâd etme merasimine katılan heyet, İstanbul Ticaret Üniversitesi’nde yapılan Nuri Paşa Çalıştayı’na da katıldı. Çalıştayda Nuri Paşa, Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan üzerine konuşmalar yapıldı. Dünyanın en etkin bilim adamlarından Azerbaycanlı Prof. Dr. Abdullah Avey “Nuri Paşa 1918 yılında Bakü’yü kurtarıp Azerbaycan devletinin kurulmasına vesile olmasaydı belki de bugünkü Azerbaycan hiç olmayacaktı.” dedi. Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa’yı Ermenilerin ve Rusların katliam yaptığı Azerbaycan Türklerine yardım etmekle görevlendirir. Nuri Paşa Osmanlı, Dağıstanlı ve Azerbaycanlı askerlerden oluşan Kafkas İslam Ordusu’nu kurarak Azerbaycan’ı İngiliz, Ermeni ve Ruslardan kurtararak 28 Mayıs 1918’de bağımsızlığın ilan edilmesini sağlar.

Nuri Paşa’nın hikâyesi uzun, yerimiz dar… Sözünü ettiğimiz gibi Nuri Paşa silah fabrikasını yaşadığı Almanya’dan gelerek 1938’de Zeytinburnu’nda kurar. Sonra fabrikayı 1946 yılında Sütlüce’ye taşır. 1949 yılında Mısır ve Suriye’ye, Filistin mücadelesine katkı vermek için silah satmayı planlar. Patlama günü fabrikaya gelmediğinden ölümden kurtulan yeğenin ifadesidir bu. Bugün Filistin’de, Gazze’de yaşananları görünce “Ne çok Nuri paşalara ihtiyacımız var.” diye düşünmemek elde değil. Allah rahmet eylesin, ruhun şâd olsun şehit Nuri Paşa.

Diriliş Postası