1992 yılından itibaren Türkiye'de medya ve bilgi kullanımı, geleneksel ve dijital medya platformlarının yaygınlaşmasıyla birlikte önemli değişimler geçirdi.

Medya, toplumun algısını yönlendiren en önemli unsurlardan biri. Haberler, yorumlar, görseller ve videolar aracılığıyla bireylerin düşüncelerini şekillendiriyor. 

Medyanın Gücü ve Etkisi

Geleneksel medyada editoryal kontrol mekanizmaları bulunurken, sosyal medyada bu tür denetimler daha sınırlı olması bazı olumsuz etkilerin meydana gelmesine neden olmaktadır. Bu durum, bilgiye erişimi kolaylaştırırken, aynı zamanda yanlış veya yanıltıcı bilgilerin de yayılmasına neden olduğu görülmektedir.

Bu olumsuzlukları azaltmak için Rtük ve Milli Eğitim Bakanlığı 27.Ocak 2014 tarihinde Medya Okuryazarlığı Programının geliştirilmesi için Milli Eğitim Bakanlığı, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu  ve akademisyenlerden oluşan bir Komisyon çalışmalarını tamamlayarak “Medya Okuryazarlığı’’ Dersi okutulmaya başlanmıştır. 

 Medya ve Bilgi Kullanımı

Günümüzde medya, bilginin yayılması ve tüketilmesi açısından önemli bir araç haline gelmiştir. Geleneksel medya araçları olan televizyon, radyo ve gazeteler, uzun yıllar boyunca toplumun bilgiye erişiminde temel kaynaklar olmuş, ancak dijitalleşme ile birlikte internet ve sosyal medya platformları da bu sürece dahil olmuştur. Bilgiye erişimin hızlanması, birçok avantaj sağlarken, aynı zamanda bilgi kirliliği, dezenformasyon ve manipülasyon gibi riskleri de beraberinde getirmiştir

Sosyal Medya ve Algı Yönetimi

• Sosyal Medyanın Gücü: Twitter (X), Instagram, Facebook ve YouTube gibi platformlar, bireylerin ve grupların geniş kitlelere ulaşmasını sağlıyor.

• Dijital Aktivizm: Toplumsal hareketler, hak ihlalleri ve krizler konusunda farkındalık yaratmak için kullanılıyor.

• Sansür ve Kısıtlamalar: Sosyal medya platformlarına yönelik dönemsel erişim engellemeleri veya içerik kaldırma talepleri, bilgiye erişim konusunda sınırlamalara neden olabiliyor.

• Geleneksel Medya: Televizyon, radyo ve gazeteler hâlâ etkili, ancak büyük medya gruplarının belirli siyasi ve ekonomik çıkarlarla bağlantılı olması, basın özgürlüğü konusunda tartışmalara yol açıyor.

• Dijital Medya: Sosyal medya ve bağımsız haber platformları, geleneksel medyaya alternatif olarak görülüyor. Ancak burada da içerik denetimi ve sansür gibi konular öne çıkıyor.

• Medya Okuryazarlığı Eksikliği: Bireylerin medyada yer alan bilgileri doğru analiz edememesi, manipülasyona açık hale gelmelerine neden olabilir.

Dezenformasyon ve Manipülasyon

• Yalan Haberler: Sosyal medyada hızla yayılan yanlış veya çarpıtılmış bilgiler, kamuoyunu etkileme gücüne sahip.

• Bot Hesaplar ve Troller: Kamuoyunu yönlendirmek veya belirli görüşleri yaymak için kullanılan hesaplar, bilgi kirliliğine neden olabiliyor.

• Devlet ve Özel Kurumlar: Hem kamu hem de özel sektör, kendi çıkarlarına uygun bilgi akışını sağlamak için medya araçlarını kullanabiliyor.

• Dezenformasyon Yasası: 2022’de kabul edilen "Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu" gibi düzenlemeler, yanlış bilgi yaymayı engellemeyi amaçlasa da ifade özgürlüğü konusunda kaygılar yaratıyor.

• KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu): Dijital platformlarda kişisel bilgilerin nasıl kullanılması gerektiğini belirleyen kurallar içeriyor.

Bilinçli Medya Kullanımı İçin Öneriler

• Kaynakları Doğrulama: Haberleri birden fazla güvenilir kaynaktan teyit etmek gerekir.
Eleştirel Düşünme Yeteneğini Geliştirme: Bilgileri sorgulamak, manipülasyon riskini azaltır.

• Medya Okuryazarlığını Artırma: Medya içeriklerini doğru analiz edebilmek için eğitim programları geliştirilmelidir.

• Gizlilik Politikalarına Dikkat Etme: Kişisel verilerin korunması için güvenli internet kullanımı sağlanmalıdır.

Sonuç

Medya, bilgiye erişim konusunda büyük bir gücü temsil etmektedir. Ancak, bilginin doğruluğu ve kaynağı konusunda dikkatli olunmazsa, yanlış yönlendirmelere açık hale gelmesi kaçınılmaz olabilir. Bu nedenle, medya okuryazarlığının geliştirilmesi ve bilinçli bilgi kullanımının teşvik edilmesi çağımızın en önemli gerekliliklerinden biri haline gelmiştir.

 
Muzaffer Şafak / Haber7