Suriye’de savaş bitti, 20. yüzyıl artığı en zalim rejimlerinden biri devrildi (darısı kalanların başına). Yeni bir döneme giriliyor. Hızlıca “Geçici Hükümet” kuruldu. 

Göçmenlerin Suriye’ye dönmeleri için yeni yönetim çağrı yapıyor. Çağrılara karşılık verip dönüş yapanlar az değil. Ancak Geçici Hükümet’e olan “güven” ve güven ile gelişecek “istikrar ortamı”na göre çağrılar daha fazla karşılık bulacaktır. 

Doğal olarak, halihazırda 3 milyona yakın Suriyeliyi misafir eden Türkiye’den de Suriye’ye “gönüllü” ve “onurlu” dönüşler başladı. 7’den 70’e Suriyeliler için bu yol artık açık. Bu yol açık olsa da bir Suriyeli grup/kitle için gönüllü ve onurlu dönüşün “belli bir müddet” daha “istisna” kalması önemli. Bahsettiğim kitle, üniversitelerdeki Suriyeli öğrenciler. 

Dünyada en çok uluslararası öğrenciye ev sahipliği yapan 7. ülke konumundaki Türkiye’de 336.366 uluslararası öğrenci var. Bunlardan 60.750’si Suriye uyruklu. Yani tüm uluslararası öğrencilerin % 18,94’ü. Her 5 uluslararası öğrenciden 1’i Suriye uyruklu. Suriye uyruklu öğrencilerin Türkiye’deki tüm öğrenciler içinde kapladıkları alansa % 1 bile değil (% 0,86). 

Suriyeli öğrencilerin öğrencilikleri bitene kadar Türkiye’de kalmaya devam etmelerinde “öğrenci vizesi” statüleri nedeniyle hukuki olarak sorun yok. Irkçıların ve gafil Müslümanların gönül kıran tavırlarını telafi edecek şekilde sosyal, psikolojik, kültürel ve ekonomik olarak da kolaylaştırma önemli. Zira uluslararası öğrenciler dünyada “yumuşak güç” olarak değerlendiriliyor. Türkiye’de de 60.750 “potansiyel yumuşak güç” konumunda Suriyeli öğrenci var. 

Yumuşak güç zor, baskı veya tehdit gibi araçlara dayanmayan güç demek. Ötesinde, başkalarının sempatisini kazanma ya da başkaları nezdinde cazibe merkezi haline gelebilme ile ilgili bir güç. Uluslararası öğrenciler de yumuşak gücün en önemli ayaklarından biri. Böyle olduğu için de uluslararası öğrenciler bir nevi “gayr-i resmi elçi”. 
Örneğin, ABD için yumuşak güç, “kendi çıkarına hizmet etmek” ile ilgili. Uluslararası öğrenciler de bu hizmetin en önemli parçalarından. Dünya ülkelerindeki üst düzey liderlerin % 28’i ABD’de eğitim almış. Bu, 2023 yılı için 54 ülkeden 65 dünya lideri demek. Kimi ülkelerin en üst yönetimindeki 2 kişi birden ABD’den mezun. 

Mesele o kadar kritik ki, bir dönem ABD dışişleri bakanlığı yapan Colin Powell “ülkemiz için geleceğin liderleri olan ve ülkemizde eğitimlerini almakta olan bu uluslararası öğrencilerden daha değerli bir yatırım düşünemiyorum” diyor. Bu “önem”, sahada bizzat uygulanıyor zaten. 

Örneğin, 1950-1958 arasında binlerce Sovyet vatandaşı ABD’ye eğitime geliyor. Bu kişilerden biri olan Aleksandr Yakovlev Kolombiya Üniversitesi’nde David Truman ile çalışıyor. Ülkesine döndüğünde Politburo (Komünist Parti Yönetim Kurulu) üyesi olup Sovyet Lideri Mikhail Gorbachev’a etki ediyor.

Yine 11 Eylül sonrasında ABD’de eğitim almış Afganistan doğumlu ABD vatandaşı Zulmay Khalilzad var. Khalilzad, Taliban rejimi sonrası Afganistan devlet düzeninin mühendisi olarak biliniyor. Khalilzad, Taliban rejiminin devrilmesinden hemen sonra ABD’nin Afganistan büyükelçisi oluyor. Sonrasında da ABD’nin Afganistan özel temsilcisi. 2019 yılında Taliban ile ABD’yi aynı masaya oturtan kişi de o. Taliban ile anlaşmayı yapan ve 2021’de ABD’nin Afganistan’dan tamamen çekilmesini sağlayan da.
Yumuşak gücün somut isimlerini artırmak mümkün. Böyle bir tablo karşısında Türkiye’nin üniversitelerinde okuyan Suriyeli öğrenciler ile öğrencilik dönemleri ve mezuniyet sonrası ilişkide elbette “gayr-i ciddi” olunamaz! Suriye’nin geleceğinde etkili olacak olan Türkiye’nin “yumuşak gücü” Suriyeli öğrenciler, kendini bilmez birkaç ırkçının ve gafil Müslümanların söylemlerine feda edilemez!

Türkiye mezunu olup ülkelerinin üst yönetimlerinde görev yapmakta olan önemli sayıda kişi var. Mesela, Kuzey Makedonya’nın Avrupa İşleri Bakanı Orhan Murtezani Türkiye mezunu onlarca üst düzey yöneticiden biri. Yine Türkiye’den mezun Muhammed Nur, Somali’de Savunma Bakanı. Bunlar sadece iki örnek.

Türkiye’deki üniversitelerden mezun olan Suriyelilerden de buna benzer örnekler olacaktır; hem de her alanda! Türkiye ile dış ticarette bolca Suriyeli mezun olacaktır. Türkiye’nin siyasi ve diplomatik alanda faydasına Suriyeli mezunlar olacaktır. Akademinin uluslararasılaşmasına katkı sağlamada çokça Suriyeli mezun olacaktır. Sosyal ve kültürel etkileşimin bileşenleri Suriyeli mezunlar olacaktır. Hatta güvenlik ve istihbarat açısından Türkiye’nin çıkarına Suriyeli mezunlar olacaktır. 

Özetle; Suriye’ye gönüllü ve onurlu dönüş meselesinde Suriyeli öğrenciler ve mezunlar ile ilgili “söylem ve eylemde çok daha hassas davranmak” icap ediyor. Aman!

Prof. Dr. Faruk TAŞCI / Haber7