Ukrayna Savaşı ve İsrail’in Gazze soykırımı, katliamları ve bölgedeki yayılmacı politikalarından dolayı dünyada Üçüncü Dünya Savaşı ve nükleer savaş tehdidinin konuşulduğu bir zamanda bir anda başta Ortadoğu olmak üzere dünyanın gündemine Suriye’deki gelişmeler oturdu.

Bir hafta gibi kısa bir zamanda Esad muhalifi grupların hızla ilerleyerek Halep ve Hama gibi önemli kentleri kontrollerine almaları ve rejimin beklenmedik bir şekilde gerilemesi Suriye’ye ilgi duyan herkes tarafından anlamlandırılmaya çalışılmaktadır.
Soru ve cevaplarla süreci anlamaya çalışalım;

Rejim güçleri neden kaybediyor/çekiliyor?

2015 yılından beri Esad Yönetimini ayakta tutan kendi öz güçleri değildi. O dönemde Esad’ın tek başına ayakta kalamayacağını gören destekçileri/müttefikleri her anlamda rejimin yanında oldu.

İran öncülüğünde örgütlenen Şii milisler Esad’ın yanında doğrudan iç savaşa dahil oldular. Irak, Afganistan, Pakistan gibi Şii nüfusa sahip ülkelerden milisler Suriye’ye taşındı. Lübnan Hizbullahı Lübnan’ın dışına çıkarak bölgesel çatışmaların bir parçası haline geldi ve Esad’ın en önemli destecisi olarak Suriye’de faaliyete girişti. Halep, Hama ve Humus gibi önemli kentlerde katliamlara imza attı.

İran, “Ben rejim tarafından davet edildim” diyerek Suriye’de Esad Rejimini ayakta tutmaya çalıştı. Bu süreçte çatışmalarda Suriye’de ciddi sayıda ve önemli mevkilerdeki askerlerini kaybetti. Esad Rejimini İran’ın güvenliği ve “Şii Ekseni”nin en önemli halkası olarak gördü. Bu yüzden Suriye’deki iç savaşın en önemli bölgesel aktörlerinden biri oldu.

Esad’ı ayakta tutmaya İran ve bölgedeki vekillerinin gücünün yetmeyeceğini gören ve Doğu Akdeniz’deki ve bölgedeki çıkarlarını korumak için Rusya başta hava gücü olmak üzere farklı unsurlarla Suriye iç savaşına Esad’a destek vermek için dahil oldu.

Fakat Ukrayna Savaşı ve İsrail’in bölgedeki saldırıları bölgeyi etkilediği gibi Suriye’de dengelerin değişmesine neden oldu.

Ne mi oldu?

Esad Yönetiminin en önemli destekçileri güç kaybına uğradılar ve/veya kendi dertleriyle baş etmek zorunda kaldılar.

Rusya, Ukrayna’da umduğunu bulamadı ve çatışmanın kendi topraklarına sıçramasını engelleyemedi. Yıpratma savaşı diyebileceğimiz bir sürecin içine sürüklendi ve Kuzey Kore’den asker getirmek zorunda kaldı. Kendi savaşıyla uğraşan Rusya, Esad’a artık eskisi gibi destek veremiyor. Rusya desteğini tam olarak yanında bulamayan Esad’ın hava hakimiyeti sağlaması kolay olmayacaktır.

İsrail’le girmiş olduğu gerginlik ve çatışmadan kayıpla çıkan İran, müttefiki Esad Yönetimine güçlü bir destek sağlayamıyor. Esad’a yönelik destek açıklamaları gelse de sahada eskisi kadar varlık gösteremiyor.

Karizmatik lideri başta olmak üzere önemli mensuplarını İsrail saldırılarında kaybeden ve ciddi kayıplar veren Lübnan Hizbullahı Esad’a eski desteğini veremiyor. Kendini kurtarmaya ve toparlanmaya çalışan Hizbullah elan Esad Yönetiminin yanında varlık gösteremiyor.

Rusya, İran ve Hizbullah gibi 2015 yılından beri kendini ayakta tutan güçleri arkasında bulamayan Esad güçleri, muhalif güçler karşısında tutunamayarak hızla kentlerden çekiliyorlar.

Muhalif güçlerin beklenmedik şekilde ilerlemesinin ve önemli kentleri ele geçirmesinin nedeni nedir?

Birinci neden yukarıda ayrıntılı anlatıldığı üzere Esad güçlerinin önemli destekçilerini yanında istedikleri gibi bulamamaları. Rejim güçlerinin kontrol ve komuta konusunda ciddi zafiyetlerinin olması, buna karşın muhalif güçlerin çatışmasızlık sürecini iyi değerlendirmeleri ve hazırlanmaları. Tabi ki destekçilerini de unutmayalım.

Suriye’de gelişen olaylar Türkiye açısından ne ifade ediyor?

Şunu baştan belirtelim; 

Türkiye’nin Suriye konusunda her zaman dillendirdiği belli hassasiyetleri mevcut. 

Birincisi, Suriye’nin kuzeyinde, kendi güneyinde bir terör kuşağının ortaya çıkmaması. 

İkincisi, Uzun zamandır ev sahipliği yaptığı Suriyeli sığınmacıların kendi topraklarına, evleri dönmeleri.

Üçüncüsü ise, Suriye toprak bütünlüğünün sağlaması ve her kesimin içinde olduğu siyasi bir sürecin devreye alınması.

Suriye’de son yaşanan gelişmeler Türkiye’nin hassasiyet gösterdiği ilk iki konuda olumlu bir sürecin başlamasının önünü açabilecek işaretler taşımaktadır.

Nitekim, PKK/PYD/YPG/SDG terör örgütünün elinde tuttuğu Tel Rıfat muhaliflerin kontrolüne geçti. Sıranın Münbiç’te olduğu konuşulmaya başlandı. Birilerinin desteğine güvenerek terör koridoru peşinde koşanlar ve onların destekçileri telaşa kapılmaya başladılar.

Daha sürecin başlamasının üzerinden bir hafta gibi bir süre geçmesine rağmen başta Halep olmak üzere muhalif güçlerin kontrolüne geçen topraklara geri dönüşün başladığının işaretleri gelmeye başladı.

Bu iki konu Türkiye açısından oldukça önemlidir.

Türkiye’nin hassasiyet gösterdiği üçüncü konu olan toprak bütünlüğü ve her kesimi içine alacak siyasi birliğin sağlanıp sağlanmayacağını zaman gösterecektir.

Suriye konusunda   yazmaya devam edeceğiz…

Prof. Dr. Mehmet ŞAHİN / Haber7