Karabağ, ABD ile Rusya’nın 30 yıldır buzdolabına koyup, dondurduğu krizlerden biriydi.
Bugün o kriz, dolaptan çıktı.
Artık bundan sonra Karabağ meselesi sadece ABD ile Rusya’nın veya bunların yanında Fransa’nın ikili-üçlü paylaşım/çatışma alanından Türkiye’nin de içinde olduğu bir denkleme dönüşmüştür.

30 yıldır ABD, Rusya, Fransa’nın kasten çözmediği bir konu, Karabağ.
Çok net, aralarında anlaşamadıklarından dolayı çözemiyorlar.
Ermenistan’ın işgal ettiğini, Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu kabul edip, Ermenistan’ın çıkarılmasına, Karabağ’ın Azerbaycan’a bırakılmasına bir türlü “tamamdır” diyemiyorlar.

Karabağ’ı 30 yıldır hep iki arada bir derede, kabul edilmiş bir işgalin gölgesinde tutmayı yeğlediler.

Çünkü üçünün de her ikisiyle, yani Azerbaycan’la da Ermenistan’la da ayrı ayrı ilişkileri ayrı ayrı hesapları var.
30 yıldır bu dengeleri koruyarak, krizi dondurmayı denediler.
Ne tamamen Karabağ’ı Ermenistan’a bırakmak, ne de Azerbaycan’a hakkını vermek, işlerine gelmedi, gelmiyor.

Bugün artık o sorun, dolaptan çıktı.
Daha da dondurucuya konulamaz hale geldi, üstelik.
Öyle ya da böyle bir çözüm bulunacak.
ABD ile Rusya ve yanlarındaki Fransa’nın, testilerinden en az biri kırılacak.

Bugüne kadar Türkiye’yi ısrarla masadan uzak tutmaları, bugün de hala bu konuda diretmelerinin izahı bu, “Karabağ meselesi çözülmemeli, böyle kalmaya devam etmeli”.

Ancak belli ki artık 30 yıllık lağım patladı.
Artık dönüşü yok.
Ve Türkiye de denklemin içerisinde.

Ermenistan, Azerbaycan karşısında güçsüz.
Teke tek bırakılsalar, Azerbaycan Ermenistan’ı döver, hakkını alır.
Rusya bu yüzden hep Ermenistan’ı tutarak, aradaki dengeyi sağladı.

ABD için de benzer denklem var.
Komple Ermenistan’ın yanında olsalar, Azerbaycan’ı tamamen yok saysalar veya tersini yapsalar, olmuyor. Krizi sündürmek onların da işine geliyor.

Rusya için Karabağ’ın bir yeri önemli, Şuşa-Laçin koridoru, denilen hat.
Karabağ’ı Karabağ yapan yer, Karabağ’ın kalbi burası.
Rusya’nın derdi, eğer bu sorun çözülecekse, Şuşa-Laçin koridorunu, sözde barış gücü adı altında Rus askerlerinin denetimine bırakmak. Onun dışında kalan toprakların Azerbaycan’a verilmesine razılar.

ABD’nin planı ise muhtemelen Güney Kafkasya’ya çöreklenmek. Belki güneyde İran’ı parçalamak.
Afganistan’daki etkisini, bu alanla birleştirmek. Rusya’nın önünü almak.

Rusya ile ABD’nin Karabağ’a bakış açısı böyle.
Minsk grubunda eş başkan olarak çözümsüzlük masasında oturuyorlar.
Ama gerginlikleri her hallerinden biri.
Her an birbirlerine girebilirler.
Tıpkı Suriye’de şu an olduğu gibi.
Orada da aynı safta durur gibi görünseler de, birbirlerinin ayağına basmamaya özen gösterseler de attıkları her adım da tansiyon bir anda doruğa çıkabiliyor.

Karabağ’a harıl harıl o yüzden bir taraftan PKK’lılar diğer taraftan Rus Wagnerler gönderiliyor.
Güney Kafkasya’yı da bir anda Suriye’ye çevirebilirler.
Böyle bir tehlike maalesef var. Özellikle 3 Kasım’daki ABD seçiminin sonucu Güney Kafkasya denklemin açısından da belirleyici bir unsur olacak.

O nedenle Azerbaycan elini çabuk tutmalı.
Türkiye’nin de denklemde önemli bir aktör olduğunu hesaba katarak, Rusya’ya veya ABD’ye zerre kadar güvenmeden, yoluna devam etmeli.