Yarın 19 Mayıs, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun'a çıkışının üzerinden dile kolay 101 yıl yıl geçmiş olacak; bu tarihsel olay yaşadığımız salgın sebebiyle geleneksel biçimlerde anılmayacak olsa da muhtelif şekillerde kutlanıp anılacak olan bir gündür.

Her 19 Mayısta tartışılan konular vardır: Gazi Samsun'a kendi kararı ve iradesiyle mi gitmiştir; resmi olarak görevlendirildiği amaç için gittiğine Padişahı inandırarak, kendi aklındaki projeyi uygulamak için mi gitmiştir; Padişah o kadar subay arasında daha yakın tanıdıkları ve kıdemliler bulunurken Mustafa Kemal Paşa’yı nasıl bulmuştur? Gazi bu işe görevlendirilirken işgalci İngilizlere gösterilen resmi görev kâğıdında yazılanın dışında, Sultanla yaptığı görüşmede başka bir maksatla gittiği konuşulmuş, kendisine özel bir vazife verilmiş midir?

TESADÜF OLUR MU?

Bu ve benzeri sorulardan bazıları zaten çoktan kadük olmuştur. Mesela artık kimse Gazi'nin o yıllarca söylenen ‘köhne Bandırma vapuruna binerek İşgal altındaki İstanbul’dan kaçarak Samsun’a gittiği’ gibi bir hikâyeyi anlatmamaktadır. Bu tür sorular içinde en önemlisi belki de birincisi, diğerlerinin cevaplandırılması içinde anahtar niteliğinde olanı, Padişahın Gazi'yi nasıl seçtiği, bu işe neden onu memur ettiği ve seçimi Padişahın mı yoksa başka bir kurumun yaparak, Sulatana sunup sunmadığı konusudur. O çok söylenen ‘Sultan Almanya seyahatinde Mustafa Kemali tanıdığı için onu seçti’ ifadesinin tartışılacak tarafı dahi yoktur; bir seyahatte padişah genç bir subayı tanıdı diye onu böyle bir işte neden görevlendirsin, ayrıca orada tanıdığı, o seyahate katılan başka subayları neden seçmesin!

İkinci önemli soru ise memleketin birçok yerinde işgale karşı örgütlenmeler, işgale karşı çeteler oluşmuş, bazı ayaklanmalar varken, neden Samsun! Tabi bu soruların cevabını bilmek zor, tarihçilerin ellerinde bir belge, bir evrak olmadığı için ya da sadece Sultan Vahdettin’in imzaladığı görev kâğıdı bulunduğu için bir şey söylemiyorlar!

İLK ADIM

Yıllar önce resmi bir Samsun ziyaretimizde Vali Bey heyeti şehrin bazı önemli tarihi noktalarını göstermek üzere davet etti; ilk gittiğimiz yer Gazi Paşa’nın Bandırma vapuruyla limana çıktığı ve bugün hem Bandırma vapurunun hem de karşılayanların heykellerinin bulunduğu noktaydı. Heykellerin üzerindeki isimlere baktım bir eksik vardı. Vali beye sordum bu heyetin başında bulunan ‘Teşkilat-ı Mahsusa’nın Samsun bölgesi ‘reisi’ eksik, onun heykeli yok’ dediğimde, ki o zaman vilayet bugünkü il sınırlarından fazla bir bölgeyi ifade etmektedir, vali bey biraz şaşırarak ‘ilgileneceğini’ söylemişti.

Ben yıllardır bu konuyu yazarken işin tesadüf olmadığını; devletin kendi geleceğine dair planları olduğunu söylemeye çalışıyorum. Gazi’nin adını Sultana önerenin de Samsun’daki karşılaşmayı organize edenin de kim olduğunun, devletin istihbaratını ve Genel Kurmayı hesaba katmadan anlaşılamayacağını söylemek işin tabiatı gereğidir. Evet, 19 Mayıs Batı emperyalizminin işgali ve Türkleri Anadolu’dan atma projesine cevap vermek üzere atılan ilk adımdır.

Akşam