“Dü İbrahimi Amed bedeyr-i cihan
Yeki put şiken şüt, yeki put nişan”
                                                                  (FİGANİ) 

Pargalı İbrahim, bu aralar en gündemde olan tarihi  kişiliklerden birisi.

Hatta özellikle genç kızların, kadınların hayran olduğu ve sevimli bulduğu “Pargalı” öylesine şöhrete ulaştı ki “Damat İbrahim Paşa” unvanını bile solladı diyebilirim. Peki gerçekten kim bu Pargalı Damat İbrahim Paşa?

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisine göre Yunanistan’ın Parga kasabasında bir balıkçının çocuğu olarak doğmuş ancak korsanlar tarafından kaçırılıp Manisa’da zengin dul bir kadına evlatlık olarak  satılmış ve bu kadın tarafından özenle yetiştirilmiştir.

Pargalı, adı sanı bilinmeyen bu kadın tarafından sanattan musikiye, edebiyattan siyasete, dine  kadar bir çok alanda üst seviyede eğitim almış  yedi sekiz dil bilecek kadar iyi yetiştirilmiş ve Kanuni’nin Manisa şehzadeliği sırasında kendisiyle tanışıp “kanka” diyebileceğimiz kadar yakınlık kurmuş ilginç bir kişilik!

Kanuni bir gün Spil  dağlarında gezinirken bir keman sesi duyar ve bu kemanı çalan kişiyle tanışmak ister. Bu kemancı Parga’lıdır. Bu devşirme gence  uzun zaman “Dul kadının oğlu” diye hitap edilegelmiştir!

Pargalı Damat İbrahim Paşa, Osmanlı tarihinin en renkli vezirazamıdır! Sonra döneminin en önemli mimarı Mimar Sinan ile de ciddi bir gönül bağı olduğunu görüyoruz…

Peki Pargalı yani “dul kadının oğlu” nasıl oluyor da bu kadar iyi yetiştiriliyor? Ya da ne amaçla böylesine donanımlı ve özel bilgilerle yetiştirildikten sonra kanuni ile karşılaştırılıyor? Bunun başka nedenleri de olabilir mi?

Bazı tarihçiler, Avrupalı hükümdarların  kendisine gönderdikleri mektuplarda kendisine ” ağabey, kuzen” gibi akrabalık bağı olan kelimelerle hitap etmelerini manidar buluyorlar!

Bir de Pargalı İbrahim Paşa’nın henüz yirmi sekiz yaşında koskoca imparatorluğun  veziriazamı unvanını alması bir tesadüf müydü diye soruyorlar? Özellikle kendisi için vezirlik ihdas edilmiş olması ilginç, diyorlar.

Pargalı İbrahim Paşa’nın idamı hakkında değişik rivayetler vardır. Kimi tarihçilere göre “Türk” kelimesiyle Kanuni’ye aşağılayıcı bir şekilde birkaç kez takılmış olması, kimine göre Hürrem’in düşmanlığını kazanması, kimine göre Osmanlı düşmanlarıyla olan gizli hukuku, kimine göre Padişahı takmayan tavırları kısacası enaniyeti idamında etkili olmuştur.

Tarihçi-yazar Yavuz Bahadıroğlu, geçtiğimiz gün Moral Fm’de birlikte yaptığımız programda  bu hususla ilgili olarak  “Pargalı’nın gizliden gizliye eski dinini yaşadığı, namazı terk ettiğini, hatta sonradan Kur’an-ı Kerim’i ayakta okuması gibi bir takım dini yaşayışla ilgili kusurlarının da idamında büyük rol oynadığını söyledi.

Peki Hürrem ile aralarındaki soğukluğun sebebi neydi?

İbrahim daha Manisa’da tanıştığı Mahidevran’ı ve Şehzade Mustafa’yı Hürrem’e karşı koruduğu için  Hürrem’in düşmanlığını kazanacaktır.

Halk arasında  “Makbul İbrahim Paşa” diye bilinen unvanı bir süre sonra “Gavur İbrahim Paşa” unvanıyla yer değiştirecektir. Bunun nedeni Budin seferi sırasında ganimetler dağıtılırken kendisinin altın para gibi maddi değerlerin peşine düşmektense “iki tunç şamdan” ve “ üç heykeli” almak istemeseydi. Bu üç heykel pagan Yunan kültürünün üç önemli tanrısı olan “Herkül, Apollon, Diana” heykelleriydi. 

Pargalı üstelik bu üç heykeli İstanbul At meydanındaki sarayın önüne koydurunca halkın tepkisini çekti ve  dönemin önemli şairlerinden Figani Farsça şu beyti yazdı:

“Dü İbrahimi Amed bedeyr-i cihan
Yeki put şiken şüt, yeki put nişan”

Yani;

“Dünyaya iki İbrahim geldi,
Biri putları yıktı, biri putları dikti”

Bu beytin üzerine Pargalı İbrahim bir ferman yayınlayarak Şair Figani’yi idama mahkum etti. Artık Muhteşem Süleyman’ın yanında “Muhteşem İbrahim Paşa” olarak dolaşıyor ve en tepedeki ikinci kişi olarak dikleniyordu. Ord.Prof. Dr. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın yabancı elçilerin raporlarına dayanarak verdiği bilgiye göre Pargalı, Ferdinand’ın elçisine şunları söyleyecektir:

“Bu büyük devleti idare eden benim. Her ne yaparsam yapılmış olarak kalır. Nitekim bütün kudret benim ellerimdedir. Bürokrasiyi ben düzenler, eyaletleri ben takip ederim. Verdiğim kararın reddi yoktur. Muhteşem Süleyman bile, bir karar vereceği zaman ben onaylamasam kararsız kalır.  Çünkü barış da savaş da, erk de kuvvet de benim elimdedir” diyecek kadar kendini kaybetmiştir.

Müslüman görünüp gerçekte iman edip etmediğini Allah bilir. Ancak bir çok tarihçinin rivayetine göre Padişahın hayatında bu kadar önemli bir yeri olan bu süper zeki paşanın idamında iki kimlikli gizli yaşantısının da müsebbip olabileceğini söylüyorlar.

Elbette bu idamda tek bir neden söz konusu değildir. Tarihi vesikalara göre Kanuni ile araları bir çok alanda önce soğumuş, sonra görüş ayrılıkları şiddetlenip derinleşmiştir.

Tarihte ilk kez “Serasker Sultan” unvanını alan bu zeki ve başarılı paşa bir gece Kanuni’nin fermanıyla cellatları tarafından boğdurularak idam edilmiştir. Bu sebeplerden hangisi idamına zemin hazırladı bilemiyoruz ancak bildiğimiz bir şey var ki o da tarihin en önemli veziri olarak tarihteki seçkin yerini almış almasıdır!

Muhteşem yüzyılın muhteşem vezirinin akıbeti muhteşem bitmiyor.

Hayatta ne oldum dememeli, ne olacağım demeli gerçekten de.

Öyle değil mi?

Muhabbetle Efendim!

Meryem Aybike Sinan/ Haber7
 meryemaybike@gmail.com